واژه ی دلبستگی بارها به گوش همه ی ما خورده است و می دانیم که دلبستگی در سال های اول زندگی بین کودک و مراقبش از چه اهمیتی برخوردار است.اما مبحثی که در این مقاله می خواهیم بپردازیم بحث دلبستگی در نوجوانان است.
دلبستگی
از جمله مهم ترین عواملی که تعیین کننده ی شخصیت فرد در بزرگسالی است رابطه ی او با مراقب اش می باشد که به آن دلبستگی می گوییم.جان بالبی معتقد است که یک شخص برای رشد سالم نیاز به پیوند عاطفی دارد.داشتن والدین حساس و وجود احساس امنیت در کودک،پایه ای برای سلامت روانی وی می باشند.
سبک های دلبستگی
با توجه به ارتباطی که بین کودک و مراقب اش شکل می گیرد انواع مختلفی از سبک های دلبستگی نیز شکل می گیرند که هر کدام به عنوان عاملی تعیین کننده و تاثیرگذار در شخصیت بزرگسالی فرد مطرح می شوند.این سبک ها شامل دلبستگی ایمن، دلبستگی ناایمن اجتنابی، دلبستگی ناایمن دوسوگرا، دلبستگی ناایمن آشفته می باشند.
دلبستگی در نوجوانی می تواند فرصت مناسبی برای والذین باشد تا یک سری مشکلات در روابط با نوجوانان را حل کنند.
دلبستگی در نوجوانان
نوجوانی یکی از حساس ترین دوره های رشدی می باشد که در آن نوجوان تغییرات و تحولات بسیاری را در ابعاد مختلفی تجربه می کند.اما چرا بحث دلبستگی در دوره ی نوجوانی مطرح می شود و حتی بسیار تاثیرگذار هم می باشد؟ تحقیقات مختلفی نشان داده اند که بروز رفتارهای مختلف از نوجوان و مسیری که طی می کند با دلبستگی او به مراقب اش( در اکثر موارد مادر) ارتباط دارد.حتی در تحقیقات مختلفی که شکل گرفته است دلبستگی نوجوان به پدر و مادر هر کدام جداگانه مورد بررسی قرار گرفته اند تا تاثیرات هر کدام از آن ها بر کیفیت زندگی نوجوان معلوم شود.در مقاله ای که راجع به نظریه ی دلبستگی صحبت می کند این طور آمده است که کودکان یک نقشه ی مسیر خلق می کنند و تا زمان نوجوانی روابط خود را طبق این نقشه جلو می برند.هنگامی که آن ها به سن نوجوانی می رسند در این نقشه تجدید نظر می کنند و در آن تغییراتی به وجود می آورند.در این دوران ارتباط و دلبستگی آن ها با والدین شان نقش به سزایی در روابط آینده ی آن ها ایفا می کند.این دوران،برای والدین فرصت فوق العاده ای به شمار می رود تا مشکلاتی که در ارتباط با فرزندشان داشته اند را حل کنند.برای مثال اگر فرزند آن ها سبک دلبستگی ناایمن را دارد والدین می توانند در این دوران به اصلاح و بهتر شدن آن کمک کنند. دلبستگی در نوجوانان به چه معنا می تواند باشد؟دلبستگی در نوجوانی همان معنایی که در کودکان دارد را می دهد.در واقع همان ارتباط بین کودک و مراقب که تعیین کننده بود در این دوران نیز می شود ارتباط بین نوجوان و والد.به همین علت است که تحقیقات مختلف دلبستگی در کودکان را از خیلی جهات شبیه به دلبستگی در دوران نوجوانی می دانند.اما هم چنان تفاوت هایی نیز دارند.در دوران نوجوانی پدر یا مادر تنها مراقبان اصلی نیستند.نوجوانان از افراد دیگر نیز حمایت و مراقبت دریافت می کنند که این افراد دیگر شامل پدربزرگ و مادربزرگ،خواهر یا برادر،معلمان و حتی در برخی مواقع دوستان خانوادگی می باشند.در برخی نمونه ها دوستان خوب نیز می توانند حس امنیت به اصطلاح بهشت امن را برای نوجوان به وجود بیاورند.هنگامی که نوجوان به نزد والدین می رود و ابراز ناراحتی از محیط اطراف می کند مثلا می گوید که از معلم ریاضی خود متنفر است،واکنشی که والدین به حرف او نشان می دهند در حس امنیت نوجوان در دلبستگی اش را تحت تاثیر قرار می دهد.
در دوره ی نوجوانی برخی از والدین فکر می کنند که وظیفه ی آن ها دور کردن نوجوان از همه ی رنج ها است.برخی دیگر نیز فکر می کنند که اگر نوجوان طعم رنج را بچشد برای آینده ی او بهتر خواهد اما باید بدانیم که هیچ کدام از این دو عقیده 100 درصد درست نیستند.هر دو عقیده حس ناامنی را در نوجوان بالا می برد و مانع از درخواست کمک نوجوان از شما خواهد شد.چنین اعتقاداتی باعث به وجود آمدن این رفتارها در نوجوانان می شوند: اجتناب ( من نمی توانم به تو اعتماد کنم که به من کمک کنی)،خشونت(تو کمک کننده نیستی)،دمدمی(تو به من صدمه می زنی،من هم به تو صدمه خواهم زد)،درهم و برهم(می تواند مجموعه ای از دوری خشونت باشد).نکته در این نیست که بالاخره رنج کشیدن خوب یا بد است.باید اجازه بدهیم که درد را احساس کند یا خیر.نکته در این است که نوجوان چه احساسی دارد و به او کمک کنیم که احساسات خود را درک کند و بتواند با آن ها کنار بیاید.
موارد تاثیرگذار بر دلبستگی ناایمن در نوجوانی
- جدایی از مراقب اصلی
- زمانی که منبع اصلی آرامش در دسترس نوجوان نباشد،می تواند تاثیر منفی بر دلبستگی نوجوان داشته باشد.این منبع آرامش لزوما هم والدین نیست حتی می تواند خواهر یا برادری باشد که دیگر برای آرامش یا مشورت حضور ندارد.
- والدین با هوش هیجانی پایین یا ناتوانی های ذهنی
- والدینی که معتاد و یا دچار اختلال های روانی هستند می توانند تاثیر خیلی بدی بر دلبستگی نوجوانان داشته باشند.