فهرست مطالب
نه گفتن برای همه ی ما می تواند روزی تبدیل به چالش شود.هنگامی که در برابر خواسته های دیگران می خواهیم نه بگوییم اما گاهی احساس عجزو ناتوانی می کنیم.درحقیقت نمی دانیم که چگونه نه بگوییم.مهارت نه گفتن در زیرمجموعه ی رفتاری تحت عنوان رفتار جراتمندانه است.در این نوشتار به بررسی رفتار جراتمندانه و مهارت نه گفتن می پردازیم.
رفتار جراتمندانه
رفتار جراتمندانه طیفی است که در یک سر آن رفتار منفعلی است که بله چشم گوی دیگران است و نمی تواند برای آن ها نظر خود را توضیح بدهد و اصولا افراد سرویس دهی هستند.افراد با این رفتار اصولا خشم درونی بالایی را نیز تجربه می کنند.ممکن است گاهی نیز از خود رفتارهای پرخاشگری منفعلانه نشان دهند.در سر دیگر طیف افرادی هستند که پرخاشگری دارند که انواع پرخاشگری شامل انفجاری و جابه جایی می شود.وسط این طیف رفتاری است به نام رفتارجراتمندانه.رفتار جراتمندانه رفتاری است که ما یاد می گیریم چگونه به دیگران نه بگوییم.نه گفتن اصول خود را دارد.در نه گفتن ما باید بگونه ای نه بگوییم که حال دیگران نیز با ما بد نشود.افرادی که رفتار منفعلانه دارند درروند یادگیری نه گفتن بهتر است ابتدا هیجان زده نشوند که منجر به بروز رفتار پرخاشگری از آن ها شود.در نه گفتن هدف این نیست که حال دیگران را بد کنیم پس باید حواسمان باشد که این اتفاق نیفتد.درواقع در نه گفتن نباید به شخصیت دیگران آسیب بزنیم.برای این کار باید چند قانون را رعایت کنیم.
قوانین نه گفتن
بهتر است از دیدگاه خودمان صحبت کنیم یعنی بگوییم من این حس را دارم.من فکر می کنم.من دوست ندارم.نباید به دیگران بگوییم که نظر تو بد است و تو مشکل داری.اگر انگشتمان را سمت دیگران بگیریم افراد سریع شروع به دفاع کردن از خود می کنند و نتیجه ای جز تنش ندارد.
در بیان نظر خود باید بگونه ای عمل کنیم که به سلایق دیگران توهین نکنیم.مثلا در پاسخ به درخواست شخصی که از ماخواسته همراه او به سینما برویم بهتر است به جای زیرسوال بردن تمام فیلم ها،بگوییم من خیلی اهل سینما نیستم.
در نه گفتن شخصیت افراد را له نمی کنیم.در مورد خود و احساسمان توضیح می دهیم.در نه گفتن بهتر است با افراد شفاف باشیم و قاطعانه صحبت کنیم.اگر تردید داشته باشیم جای بحث را برای فرد مقابل باز می گذاریم که او بیشتر بر درخواست خود پافشاری کند.
افرادی که در گذشته رفتار منفعلانه از خود نشان می دادند و الان کم کم شروع به رفتار جراتمندانه می کنند باید بدانند که در دفعات اول دیگران از آن ها استقبال نمی کنند چرا که به رفتار سرویس دهنده ی قبلی این افراد عادت دارند.بهتر است نگران نشوند و کم کم شروع به تغییر رفتار خود از رفتار منفعلانه به سمت رفتار جراتمندانه کنند.
اگر پاسخ منفی قاطعانه به فردی دادیم ولی او دوباره درخواست خود را تکرار و شروع به پافشاری کرد،بحث را نباید ادامه و توضیح دهیم.بلکه باید همان پاسخ های منفی خود را تکرار کنیم.
برخی افراد هستند که ممکن است در مقابل پاسخ منفی ما شروع به توهین کنند.در پاسخ به این افراد نباید بحث کرد.باید از تکنیک خلع سلاح استفاده کرد.یعنی مثلا اگر فردی گفت تو خیلی خرخونی که تقلب نمی کنی در پاسخ باید گفت بله من خیلی خرخونم.در این حالت فرد درخواست کننده دیگر پاسخی ندارد که بدهد.
مزایای رفتار جراتمندانه
1.از مهم ترین مزایای رفتار جراتمندانه احساس مثبتی است که فرد درباره ی خود دارد.افراد جراتمند در مقایسه با افراد منفعل و پرخاشگر درباره ی خود احساس بهتری دارند.
2. مردم افراد جراتمند را صریح و صادق می دانند و معتقد هستند چنین افرادی اهل چابلوسی،تملق و نفاق نیستند.این افراد آن چه را می توانند انجام می دهند،مطرح می کنند.بنابراین مردم به چنین افرادی اعتماد بیشتری می کنند.
3. زندگی افراد جراتمند معناداراست.اینان به دیگران اجازه می دهند تا مستقل بیدیشند و عمل کنند.
4. اعتماد به نفس افراد را افزایش می دهد.
5. توانایی تصمیم گیری را در خود بهبود می بخشند.
6. حقوق خود را حفظ می کنند.
پیامدهای نداشتن رفتار جراتمندانه
1.افسردگی: افسردگی درواقع نتیجه ی خشمی است که در درون خودمان ریخته ایم،احساس این که هیچکس نمی تواند به ما کمک کند،احساس ناامیدی و این احساس که بر زندگی خودمان کنترلی نداریم.
2. رنجش: این رنجش درحقیقت خشم نسبت به دیگران است که از من سواستفاده می کنند.
3. ناامیدی: چرا من قربانی هستم؟
4. پرخاشگری: اگر نتوانیم از راه مناسب عصبانیت خود را ابراز کنیم،این عصبانیت جمع شده و تبدیل به پرخاشگری می شود.
چه عواملی باعث می شود که ما جراتمندانه رفتار نکنیم؟
گاهی این فکر که اگر به دیگران پاسخ نه بدهیم ممکن است آن ها دیگر ما را دوست نداشته باشند باعث می شود که برخلاف میل باطنی مان رفتاری منفعل داشته باشیم.یکی دیگر از عوامل این فکر است که اگر کسی از ما درخواستی کرده یعنی ما را مهم و باارزش تلقی کرده و اگر به او جواب منفی بدهیم دیگر برای ما ارزشی قائل نمی شود.هم چنین در برخی مواقع ممکن است رفتار جراتمندانه را در تناقض با از خودگذشتگی و ایثار ببینیم و فکر کنیم که اگر جواب منفی دهیم خودخواه تلقی خواهیم شد.اما باید بدانیم که رفتار جراتمندی برای ابراز نظر و استقلال ما در تصمیم گیری می باشد و قرار نیست باعث انزجار یا دوری دیگران از ما و یا حتی خودخواه جلوه دادن ما شود.با استفاده از اصول و تکنیک های درست نه گفتن می توانیم مانع از این افکار و مسائل شویم.