فهرست مطالب
از آن جا که انسان موجود اجتماعی است و همیشه سعی کرده است با دیگران ارتباط برقرار کند، امروزه “تنهایی” تبدیل به یکی از چالشهای بشر شده است. در سراسر دنیا به خاطر تغییرات سبک زندگیای که همه تجربه کردهاند، مردم تنهایی را بیشتر از قبل حس میکنند. خیلی از افراد از این تنهایی میترسند و تمام تلاش خود را برای آن که تنها نباشند و این تنهایی را حس نکنند، انجام میدهند. گروهی دیگر اندکی با این قضیه کنار آمدهاند و سعی کردهاند آن را بپذیرند. اما به هر حال این پذیرش از سخت بودن این حس کم نمیکند. البته شاید خیلی از افراد “تنها بودن” را با حس “تنهایی” مترادف بدانند، در حالی که این دو مفهوم با یکدیگر تفاوت دارند. در این مقاله به بررسی مفهوم “تنهایی” در زندگی امروز بشر میپردازیم.
تنها بودن و احساس تنهایی
تنها بودن یک وضعیت فیزیکی است که کنار شما شخص دیگری حضور ندارد، مثلاً اگر در خانه فقط شما حضور دارید، اگر حتی حیوان خانگیتان نیز کنارتان باشد، شما دیگر تنها به حساب نمیآیید. احساس تنهایی یک وضعیت روانشناختی است و زمانی برای فرد اتفاق میافتد که او حس کند از آن چیزی که باید یا مایل است، ارتباطات اجتماعی کمتری دارد. به عبارت سادهتر، هیچ کسی را ندارد. در واقع زمانی که ارتباطات اجتماعی شما را ارضا نکنند، شما احساس تنهایی میکنید. شخصی ممکن است تنها باشد (مثلاً به خاطر فوت همسرش تنهایی زندگی کند) اما احساس تنهایی نداشته باشد. البته تنها بودن، خود میتواند به عنوان عامل سوقدهندهی افراد به سمت احساس تنهایی باشد. افرادی که تنها زندگی میکنند بیشتر از دیگران امکان دارد که این احساس تنهایی به آنها دست دهد. بهتر است این افراد به فعالیتهایی بپردازند که این خطر برای آنها کمتر شود؛ مانند عضویت در خیریهها و گروههای اجتماعی، ملاقات با افرادی که از بودن با آنها لذت میبرند، برنامه داشتن برای زندگی و انجام دادن فعالیتی که به زندگی آنها معنا دهد.
مزایا و معایب تنها بودن
تنها بودن همیشه هم منفی و بد نیست. همهی ما در زندگی گاهی احساس میکنیم که نیاز داریم برای مدتی تنها باشیم. تنها بودن میتواند یک تجربهی روانشناختی باارزش را برای فرد به ارمغان بیاورد که با حالات و احوالات درونی خود بیشتر آشنا شود.
مزایای تنها بودن:
- تنها بودن به ذهن اجازه میدهد که خود را شارژ کند: برخی اوقات حس میکنیم که انرژی ذهن ما تمام شده است و دیگر نمیتوانیم حجم زیادی از مسائل و اطلاعات را تحمل کنیم. در واقع ذهن ما نیاز به تعادل دارد و وقتی حجم تعاملات اجتماعی بیشازحد زیاد شوند، این احساس به ما دست میدهد. تنها بودن با خود و خلوت کردن به ذهن این اجازه را میدهد که انرژی از دسترفتهی خود را بازیابد و راحتتر راجع به مسائل و مشکلات فکر کند.
- تنها بودن میتواند کارآمدی فرد را افزایش دهد: اگر بخواهیم راحت باشیم خیلی اوقات تعاملات گستردهی اجتماعی میتوانند باعث هدر رفتن وقت و مزاحمتهایی در انجام کارهای ما ایجاد کنند. گاهی زمانهای تنهایی باعث میشوند که راحتتر به این فعالیتها رسیدگی کنیم.
- تنها بودن میتواند به روابط با دیگران کمک کند: این مسئله به خصوص در روابط عاطفی احساس میشود. در روابط ما با دیگران گاهی نیاز است که تنها باشیم تا بتوانیم راحتتر و از زوایای دیگر، مسائل و مشکلات را بررسی کنیم و برای آنها چارهای بیندیشیم.
معایب تنها بودن:
- تنها بودن میتواند منجر به حس تنهایی شود.
- تنها بودن میتواند باعث خودسرزنشگری گردد: تنها بودن و فکر کردن میتواند مفید باشد اما افراط در آن نیز میتواند منجر به خودسرزنشگری و انتقاد بیشازحد از خود شود.
- تنها بودن منجر به افسردگی میشود: تنها بودن در شرایطی که منجر به احساس تنهایی شود، میتواند زمینهساز اختلال افسردگی در افراد نیز باشد. بنابراین، بسیاری از افرادی که عزیزان و خانوادههای خود را از دست میدهند و تنها میشوند در خطر ابتلا به این اختلال هستند.
- تنها بودن برای سلامت جسمانی هم میتواند مضر باشد: زمان زیادی را به تنهایی گذراندن میتواند به سلامت جسم ما نیز آسیب برساند. ارتباط داشتن با دیگران، نه تنها برای سلامت روانی ما و احساساتمان خوب است، بلکه باعث ایجاد انرژی مثبت و انگیزه در فرد میشود که در نهایت منجر به بهبود عملکرد اندامهای بدن میگردد.
احساس تنهایی
همانطور که بالاتر توضیح داده شد، احساس تنهایی یک موقعیت روانشناختی است که در آن ما احساس میکنیم روابط اجتماعی خود را از دست دادهایم و یا به آن میزان که باید یا دوست داریم از روابط اجتماعی برخوردار نیستیم. در واقع، در این حالت ما احساس خالی بودن، تنهایی و خواستنی نبودن میکنیم. این احساس هم فقط در زمانی که تنها هستیم سراغ ما نمیآید بلکه حتی هنگامی که با دیگران زندگی میکنیم و یا ازدواج کردهایم هم میتوانیم احساس تنهایی بکنیم.
دلایل احساس تنهایی
احساس تنهایی میتواند ناشی از شرایط مختلفی ایجاد شود. این شرایط میتواند شامل تنها بودن، انتقال به یک مکان جدید و طلاق باشد. مرگ اشخاص نیز میتواند زندگی نزدیکان آنها را تحتتاثیر قرار دهد و منجر به حس تنهایی گردد. همچنین، این احساس امکان دارد که نشانهی یک اختلال روانی مثل افسردگی نیز باشد. احساس تنهایی از عوامل درونی مثل عزتنفس و اعتمادبهنفس پایین نیز ناشی میگردد. افرادی که عزتنفس پایینی دارند، معمولاً فکر میکنند که بیارزش هستند و نمیتوانند برای دیگران جذاب یا حمایتگر باشند.
اثرات احساس تنهایی
احساس تنهایی اثرات منفی گوناگونی بر سلامت جسم و روان انسان میگذارد. این اثرات شامل موارد زیر میگردند:
- اعتیاد به الکل و موادمخدر
- عملکرد مختل مغز
- شروع فرایند اختلال آلزایمر
- انجام رفتارهای ضداجتماعی
- پایین آمدن کارکرد حافظه و توانایی یادگیری
- افسردگی و خطر خودکشی
- افزایش استرس در سطوح مختلف زندگی
- ضعیف شدن توانایی تصمیمگیری
- بههم ریختگی خواب
- رژیم غذایی نامناسب
تحقیقات نشان دادهاند که احساس تنهایی بیشتر در افرادی که مشکلات جسمانی دارند، تنها زندگی میکنند، حلقههای اجتماعی کوچکی دارند و روابط اجتماعی ضعیفتری دارند احتمال بروز بیشتری دارد.
چه عواملی میتوانند به از بین رفتن حس تنهایی کمک کنند؟
- پیدا کردن و انجام فعالیتهایی که از آنها لذت میبرید: این فعالیتها، موقعیتهای بسیار خوبی برای ملاقات با افراد جدید و برقراری ارتباط با آنها میباشند.
- انتظار بهترین را داشته باشید: افرادی که احساس تنهایی دارند، معمولاً انتظار طردشدن دارند. بهتر است بهجای تمرکز بر احساسات منفی، بر افکار و احساسات مثبت در روابط اجتماعیتان تمرکز کنید.
- بر بهبود کیفیت روابطتان تمرکز کنید: به دنبال افرادی باشید که سلایق، علایق و فعالیتهای مشابهی مثل شما دارند.
- توجه کنید که احساس تنهایی کردن، نشانهی مسئلهای است که نیاز به تغییر دارد.
- از اثرات احساس تنهایی بر زندگی خود آگاه باشید: احساس تنهایی اثرات منفی بسیاری بر سلامت جسمانی و روانی افراد به جای میگذارد.
آیا احساس تنهایی منجر به مرگ میشود؟
تا حالا شواهد نشان ندادهاند که خود احساس تنهایی منجر به مرگ میشود اما انجام کارهایی برای سرکوب و فراموشی این حس مثل استفادهی افراطی از الکل و اعتیاد به مواد مخدر، انجام رفتارهای پرخطر و همچنین خودکشی میتوانند منجر به مرگ این افراد شوند.