فهرست مطالب
با نزدیک شدن به فصل امتحانات، دانشآموزان و دانشجویان بسیاری برای این که بتوانند در شب بیدار بمانند و تمرکز خود را برای درس خواندن حفظ کنند، به مصرف قرصهای رایج روی میآورند. یکی از این قرصها “ریتالین” است. البته لازم به ذکر است که ریتالین فقط برای افزایش تمرکز کارایی ندارد و مصرف درمانی نیز دارد.
ریتالین چیست؟
قرص ریتالین از مشتقات گروه آمفتامینها است. در ابتدا قرار بود این دارو برای درمان افسردگی، خوابآلودگی در طول روز و سندرم خستگی مزمن استفاده شود، اما به تدریج و با پیشرفت علم و تجربههای گوناگون، مشخص شد میتوان از این دارو در درمان کودکانی که دچار اختلال بیش فعالی و کمتوجهی هستند نیز استفاده کرد. قرص ریتالین، خواصی شبیه آمفتامین (قرص مشهور اکستازی) دارد و دانشجویان کالجهای آمریکا و استرالیا به دلیل تاثیر آن در درمان خوابآلودگی برای درس خواندن و مهمانیهای شبانهشان چند عدد از این قرصها را مصرف میکردند. در سالهای اخیر مصرف خودسرانهی این دارو در کشورها رو به افزایش گذاشت.
موارد درمانی ریتالین
ریتالین بر مغز و سیستم عصبی تاثیر میگذارد. از اینرو، برای درمان برخی از بیماریهای مرتبط با این دو عنصر تجویز میشود. ریتالین برای درمان اختلال کمتوجهی-بیشفعالی، اختلالات تمرکز، اختلالات خواب و در برخی موارد برای درمان افسردگی استفاده میشود. ریتالین میتواند به فرد در بهبود مهارتهای گوش دادن و سازماندهی وظایف نیز کمک کند. همچنین با مصرف آن، توانایی فرد برای توجه و تمرکز بر یک فعالیت و کنترل مشکلات افزایش پیدا میکنند.
منع استفاده از ریتالین
ریتالین برای افراد دارای اضطراب زیاد و فشار عصبی، افسردگیهای قابل درمان با داروهای ضدافسردگی رایج، تیکهای حرکتی و کودکان زیر ۶ سال، منع میشود.
سوءمصرف ریتالین
ریتالین به عنوان یک داروی ایجادکنندهی شادی و سرخوشی، پتانسیل بالایی برای سوءمصرف دارد. در حالی که قرص ریتالین به صورت خوراکی تولید میشود، اما برخی آن را پودر نموده و استنشاق مینمایند و یا در آب مقطر حل نموده و به صورت وریدی تزریق میکنند تا بتوانند هر چه زودتر به آثار شادیآور آن دست یابند. ریتالین در بین دانشجویان به داروی بیداری معروف است، زیرا آنها در شب امتحان برای بیدار ماندن از آن استفاده مینمایند. در یک نظرسنجی از دانشجویان مشغول تحصیل در دانشگاهها ایالات متحدهی آمریکا، مشخص شد که بیش از ۱۶% آنها از ریتالین به عنوان داروی بیدار ماندن در شب امتحان استفاده نمودهاند. متاسفانه در مورد آمار سوءمصرف ریتالین در کشورمان، اطلاعات دقیقی در دست نیست.
عوارض استفاده از ریتالین
مصرف ریتالین میتواند باعث بروز خطرات متعددی از تغییرات جسمی و روانی و یا حتی مرگ شود. خطرات این دارو در صورتی که تحت نظارت یا تجویز پزشک باشد، قابل کنترل است. اما اگر افراد بهطور خودسرانه ریتالین را مصرف کنند یا دوز آن را بالا ببرند، ممکن است این عوارض گریبانگیر آنها بشوند. عوارض مصرف ریتالین نسبت به بسیاری از داروهای دیگر، شدیدتر است و به هیچ وجه نباید خودسرانه مصرف شود. عوارض سوء مصرف این دارو عبارتند از:
- خارش پوستی
- کهیر
- از دست دادن اشتها
- تب
- شکم درد
- گلودرد
- کاهش وزن
- حالت تهوع
- سرگیجه
- بیخوابی یا خوابآلودگی
- اختلال در حرکات ارادی
- سردرد
- اسپاسم عضلانی
- توهم و بدبینی پارانوئیدی
- خشکی دهان
- تعریق زیاد
- تشنج و کما
- مرگ ناگهانی در مبتلایان مشکل جدی قلبی: در کودکان و بزرگسالان مبتلا به بیماریهای جدی قلبی یا مشکلاتی در ساختار و شکل قلب، موارد متعددی از مرگ ناگهانی گزارش شده است. در این بیماران داروهای محرک تا حد امکان تجویز نمیگردد.
- افزایش فشار خون و ضربان قلب: به طور کلی ریتالین باعث افزایش فشار خون و ضربان قلب میشود که با توجه به محدود بودن این تغییرات، خطر چندانی برای افراد سالم ندارد. با این حال لازم است مصرف این دارو در افراد مبتلا به فشار خون بالا و تپش قلب با احتیاط انجام شود.
- اختلالات روانی حاد: در مبتلایان به برخی از اختلالات روانی، مصرف ریتالین ممکن است باعث تشدید و حاد شدن شرایط اختلال شود. افرادی که به اختلالات افسردگی و دوقطبی مبتلا هستند یا خود و خانوادهی آنها سابقهی خودکشی دارند، نیاز به بررسی بیشتری برای تجویز داروهای محرک دارند. همچنین، مصرف ریتالین ممکن است باعث بروز توهم و شیدایی در کودکان شود.
- مشکلات رشدی: کودکان مصرفکنندهی ریتالین، در افزایش قد و وزن نسبت به همسالان خود رشد کمتری نشان میدهند. هر چند این کاهش رشد به میزان نگرانکنندهای نیست اما لازم است که کودکان مصرفکننده، تحت نظارت قرار بگیرند و روند رشدی آنها بررسی شود.
- نعوظ دردناک: مصرفکنندگان ریتالین ممکن است دورههای طولانیمدت و دردناک از نعوظ را تجربه کنند. خطر این وضعیت در زمانی است که درد به شکل غیرقابل تحملی افزایش پیدا کند و حتی به جراحی نیاز باشد. در این شرایط باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
اعتیاد به ریتالین
افرادی که به مصرف ریتالین بدون تجویز پزشک یا بدون توجه به دستور پزشک روی میآورند، پس از مدتی مقدار و نحوهی مصرف این دارو از دستشان خارج میشود و به فکر قطع مصرف یا کاهش مصرف این ماده میافتند. صرف زیاد وقت برای تهیه، مصرف و گذراندن حالت سرخوشی ماده، اقدامات ناموفق زیاد برای درمان و قطع مصرف، افزایش دوز مصرفی و ایجاد علائم ترک بعد از قطع مصرف دارو، از علائم اعتیاد به این مادهی محرک است.
ترک ریتالین
علائم ترک ریتالین میتواند شامل عدم توانایی در تمرکز، خوابآلودگی، خستگی و بیخوابی، افزایش اشتها و وزن، تحریکپذیری، پرخاشگری، نوسانات خلقی، افسردگی، یبوست و تپش قلب به صورت ضربان نامنظم باشد. همین عوارض معمولاً فرد را برای مصرف دوبارهی ماده وسوسه میکند. تکنیکهای رواندرمانی شناختی-رفتاری بر روی افکار، باورها و رفتارهایی تمرکز میکنند که باعث تداوم و مصرف این مواد میشود. این شیوهی درمانی برای جلوگیری از بازگشت مفید میباشد.