فهرست مطالب
امروزه با پیشرفت جوامع و گسترش زمینه های مختلف برای فعالیت،هیچ کس نمی تواند در همه ی زمینه ها مهارت کسب کند و یا استعداد خود را امتحان کند.محدود بودن زندگی بشر و متنوع بودن فرصت های مختلف باعث می شود که افراد در سنین مختلف به دنبال پیدا کردن استعداد های خود بروند و سعی کنند در زمینه ای که در آن استعداد دارند فعالیت کنند .در این راستا ابزارهای مختلفی تحت عنوان آزمون های استعداد سنجی به کمک آن ها می آیند.اما بهتر است قبل از بررسی این که چگونه می توانیم استعداد های خود را در زمینه های مختلف کشف کنیم به دنبال تعریف کلی ای از استعداد برویم.
[/bs-text]استعداد
استعداد ها برتری های ذاتی،توانایی های ویژه برای یادگیری نحوه ی انجام کار و انجام برخی کارها با سرعت و راحتی هستند.استعداد های ذاتی معمولا ارتباطی با دانش،فرهنگ،آموزش و یا علایق ندارند.بلکه آن ها به طور مستقیم با وراثت ارتباط دارند.استعداد های هنری و موسیقیایی از انواع این استعداد ها می باشند.
استعداد یابی چیست و چه اهمیتی دارد؟
هر انسانی استعداد های خاص خودش را دارد ولی مهم تر از داشتن صرف استعداد،پیدا کردن استعداد مخصوص هر فرد و به کار گیری آن در زمینه های مرتبط با خودش برای بهبود کیفیت زندگی می باشد.فرایندی که به ما کمک می کند که استعداد های خود را پیدا کنیم و بتوانیم مهارت های لازم را یاد بگیریم،فرایند استعداد یابی می باشد.استعداد یابی به ما کمک می کند که در مسیری تلاش کنیم و انواع هزینه ها را بپردازیم که با استعداد ما همخوانی داشته باشد و درنتیجه نتیجه ی بهتری بگیریم.البته این به این معنا نیست که هرکس در مسیری که استعداد در آن ندارد موفق نمی شود اما استعداد به عنوان عامل کمک کننده و تسهیل کننده ای می باشد که باعث بیشترین بهره روی می شود.استعداد یابی محدود به سن یا زمینه ی خاصی نشود.درهر سنی افراد می توانند استعداد های خود را در زمینه های مختلف شغلی،تحصیلی،ورزشی،هنری و … پیدا کنند.افراد درطول زندگی خود مسیرهای مختلفی را پیدا کردن استعداد خود طی می کنند مثلا
1.ممکن است چیزهای جدید را امتحان کنند تا بتوانند شانش خود را در زمینه امتحان کنند.
2.کارهایی که به نظرشان آسان می آید و برای انجام دادن آن ها نیاز به تلاش چندانی ندارند را انجام دهند.
3.استفاده از نظرات اطرافیان
4.بررسی نقاط قوت و ضعف
5.بررسی میزان شوق وهیجانی که برای انجام کار دارند،برای مثال فردی که در زمینه ی نقاشی استعداد دارد معمولا برای انجام آن ذوق و هیجان دارد.
6.انجام آزمون های استعداد تحصلی؛یکی از راه های علمی برای پیدا کردن استعداد فرد در سنین مختلف انجام آزمون های روانشناختی استعداد یابی است که نسخه ی متناسب با سن هر فرد از او گرفته می شود.
اشتباهات رایج درمورد استعداد
درمورد مفهومی مانند استعداد ،بحث ها و تعارض های بسیاری وجود دارد که باعث شکل گیری اشتباهاتی راجع به آن می شود:
- استعداد شغل نیست:این هرکسی شغلی دارد به این معنا نیست که این فرد در آن شغل استعداد دارد.هرکس به دلایل مختلفی از جمله مسائل می تواند در حیطه ای مشغول به کار باشد.
- استعداد مهارت نیست:خیلی از افراد فکر می کنند که اگرشخصی در زمینه ای مهارت داشته باشد پس استعداد آن راهم دارد اما نکته ای که از آن غافل هستند این است که ممکن است فرد در آن زمینه استعداد نداشته باشد و صرفا تلاش طولانی مدت برای کسب آن مهارت انجام داده باشد.
- استعداد علاقه نیست:اشتباه رایجی که وجود دارد این است که فکر می کنیم اگر فردی به کاری علاقه داشته باشد در آن استعداد هم ندارد اما درواقع این دو،دو مقوله جدا از هم هستند.ممکن است فردی به کاری علاقه داشته باشد اما در آن هیچ استعدادی نداشته باشد.البته استعداد و علاقه می توانند مشوق هم باشند اما لزوما به این معنا نیست که اگر هرکدام وجود داشته باشند طرف دیگرهم قطعا حضور خواهد داشت.
- استعداد رشته تحصیلی نیست:بسیاری از والدین فکر می کنند که اگر فرزندشان در یک رشته ی تحصیلی نمره خوبی کسب کرده اند درآن استعداد خواهند داشت یا استعداد داشتن خلاصه در گرفتن نمره ی خوب در رشته های تحصیلی رایج ریاضی،علوم انسانی و علوم تجربی می شود که این فکر غلطی است.
استعدادیابی در کودکان
در سنین کودکی والدین نقش بسیار مهمی در پیدا کردن استعداد های فرزندانشان دارند.درواقع به همان میزان که می توانند به شکوفا شدن استعدادها کمک کنند به همان میزان می توانند به استعداد های کودکانشان اجازه ی شکوفایی دهند.پروسه ی کشف استعداد در کودکان را می توان در دوسته راه حل هایی که والدین در خانه می توانند پیش بگیرند و کمک مراکز استعداد یابی دسته بندی کنیم.
نقش والدین
- به فعالیت هایی که او انجام می دهد علاقه نشان دهید.بازی هایی که آن ها انجام می دهند منبع بسیار خوبی برای کشف استعدادهای آن ها می باشد.
- به فرزندتان اجازه ی تجربه ی طیف گسترده ای از فعالیت ها را دهید.
- به کودکتان اجازه ی اشتباه کردن بدهید.
- انجام فعالیت های مشترک با آن ها می تواند به استعداد آن ها اجازه بروز دهد.
فرایند استعداد یابی در کودکان را می توان از 3 سالگی شروع کرد و این یک فرایند است که حداقل یک سال زمان می برند.کودکان سه ساله وارد مراکز استعداد یابی می شوند و در طی زمان جنبه های مختلفی را تجربه می کند.هم چنین در این مراکز آزمون های روانشناختی متناسب با کودکان از آن ها گرفته می شود و نتایج این آزمون ها با بررسی فعالیت و تجریبات کودکان در طی زمان مقایسه و تحلیل می شوند.
[/bs-text]استعداد یابی در نوجوانان و بزرگسالان
دوره ی نوجوانی یکی از مهم ترین دوره های زندگی هر فرد می باشد که بسیاری از ابعاد مهم شخصیت و زندگی در این زمان پایه گذاری می شوند.فرد کم کم از دوران کودکی پا را فراتر گذاشته و قدم به دنیایی می گذارد که با مسائل جدید و جدی تری روبه رو می شود.او کم کم به انتخاب های مهم و تاثیرگذار زندگی اش می رسد و باید تصمیم هایی بگیرد که آینده ی او در بزرگسالی را تحت تاثیر قرار می دهند.درواقع انتخاب هایی که نوجوان در این دوره انجام می دهد متاثر از عوامل مختلفی است که یکی از این عوامل استعداد او می باشد،به خصوص این که در این دوران نوجوانان رشته ی تحصیلی خود در دبیرستان را انتخاب می کنند و پیدا کردن استعداد آن ها می توانند به انتخاب صحیح تر منجر شود. خیلی از نوجوانان در پیدا کردن استعداد خود سردرگم هستند و بیان می کنند که نمی دانند در چه کاری استعداد دارند و به نوعی همه ی کارها را در یک سطح انجام می دهند.ابزارهای کمک کننده ای مثل آزمون های شخصیت،آزمون های هوش،آزمون های استعداد سنجی و … وجود دارند که به فرد کمک می کند تا استعداد خود را پیدا کند.آزمون های هوش و استعداد مجموعه آزمون هایی هستند که در سنجش هوش افراد کمک می کنند.این آزمون ها انواع مختلفی دارند و مراکزمرتبط در این زمینه آن ها را برای فرد اجرا می کنند.هم چنین آزمون های شخصیت نیز در شناخت ویژگی های شخصیتی تان به نوجوانان کمک می کنند.
استعداد یابی در بزرگسالان
دردنیای امروز،نه تنها مدارس و مراکز استعداد یابی،بلکه کارفرمایان نیز از ابزارهای استعداد سنجی برای استخدام افراد استفاده می کنند.بسیاری از کارفرمایان علاوه بر سنجش مهارت های فرد،استعدادهای او را می سنجند تا فردی با بالاترین میزان تناسب و بهره وری را برای جایگاه شغلی مورد نظر استخدام کنند.
تست های استعداد یابی
تا این جا به معرفی و اهمیت بحث استعدادیابی پرداختیم،حال به معرفی یکی از ابزارهای مهم در این زمینه یعنی پرسش نامه های روانشناختی که کمک کننده هستند می پردازیم:
اوکانر معتقد بودکه مطالعه توانایی های انسانی و آگاهی از آن ها می تواند در تصمیم گیری های مهم تحصلی و شغلی به افراد کمک کند.یکی از قاعده های تست استعدادیابی اوکانر اعلام می کند که ما با استعدادهای خاصی متولد شده ایم که گذر زمان هم تغییری در آن ایجاد نکرد و آن ها برای همیشه در ما باقی می مانند.افرادی که استعدادهایشان بدون استفاده مانده اغلب در طول زندگ ناراضی بوده و حس می کنند کاری که به خاطر آن متولد شده اند را انجام نمی دهند. اوکانر با مطالعاتی که انجام داد استعدادهای فردی را در چند دسته تقسیم بندی کرد:
- درک بصری:در این تست سرعت و دقت شما امتحان می شود.افراد با این توانایی قادر به انجام کارهای اداری و دفتری هستند.
- ایده پردازی:در این مرحله تولید جریانی سریع از افکار با دادن یک جمله یا سوال امتحان می شود.مثلا “اگر فردا تمام آب های دنیا تمام شوند،تو چه می کنی؟”افراد مستعد در این زمینه برای شغل هایی در مثل تبلیغات مناسب هستند.
- آینده نگری:نسبت تمرکز شما روی زمان حال به آینده بررسی می شود.افراد مستعد در این زمینه احتمال ها را خیلی خوب بررسی می کنند.
- استدلال استقرایی:در این جا توانایی شما در یافتن عنصری مشترک بین چند ایده،تصویر یا موضوع ناهمگون مورد سنجش قرار می گیرد.از لحاظ نظری این استعداد باید در پزشکان باشد تا بتوانند تشخیص های مختلف بدهند.
- استدلال تحلیلی:در این قسمت توانایی شما در سازمان بندی چند مفهوم وایده در یک دنباله یاطبقه بندی منطقی آزمایش می شود.اغلب مهندسین نرم افزار در این زمینه استعداد بالایی دارند.
- استعداد کار با اعداد:توانایی فرد از نظر کار با سری و ساختار عددی مورد توجه قرار می گیرد.
- تجسم فضایی و درک ساختارها:در این تست توانایی سه بعدی شما آزمایش می شود.
- استعداد موسیقی وسنجش صداها:در این قسمت توانایی شما در تشخیص آهنگ صدا،گام و ریتم سنجیده می شود.
- حافظه ی طراحی:در این جا،یک طراحی روی یک صفحه برای مدت خاصی نمایش داده می شود.سپس طراحی می رود . یک صفحه دارای یک سری نقطه در اختیار شما قرار می گیرد که باید طبق حافظه نقاط را به هم وصل کنید تا به طرح مورد نظر برسید.
- سیلوگرام:توانایی یادگیری لغات و زبان امتحان می شود.
- حافظه ی عددی:توانایی به خاطر سپردن اعداد آزمایش می شود.
- مشاهده:دراین تست 30 ثانیه زمان داده می شود تا تعدادی نقاشی تصادفی از اشیا را حفظ کنید و سپس صفحه برمی گردد و باید تشخیص بدهید که چه چیزی در آن تغییر کرده است.
- تشخیص و تفکیک رنگ ها:در این تست میزان کوررنگی شما آزمایش می شود.هم چنین 30 یا بیشتری از یک طیف رنگی به شما نمایش داده می شود،شما باید آن ها را ازتیره ترین تا روشن ترین شماره گذاری کنید.
- استعداد کار با انگشتان:در این قسمت ابتدا توانایی فرد برای سریع و دقیق کار کردن روی اشیا کوچک با استفاده از انگشت امتحان می شود.این استعداد در مشاغلی هم چون دندانپزشکی و جراحی اهمیت دارد.
- شخصیت شناسی:در این قسمت مجموعه ای از کلمات به شما داده می شود و باید اولین کلمه ای را که در ارتباط با آن ها به ذهن شما می رسد بیان کنید.
- واژگان:در تست اوکانر سطح شما در واژگان در دو مرحله امتحان می شود.
موسسه گالوپ،بزرگ ترین موسسه نظرسنجی وروان سنجی جهان،با تکیه بر 50 سال تحقیق برروی بیش از 2 میلیون نفر ازسراسر جهان،فهرست 34 زمینه استعدادیابی را تهیه کرده است.آزمون استعداد یابی گالوپ 5 زمینه برتر استعدادی شما را طی یک گزارش به شما معرفی می کند.گزارش 5 استعداد برتر شامل این قسمت ها می باشد:
1.توضیح درباره ی ماهیت استعداد ها
2.ایده های کاربردی برای پرورش استعداد ها
3.ایده های عملی برای انتخاب مسیر شغلی متناسب با استعداد ها
[/bs-text]تست هالند یا سنجش تمایلات شغلی که به آزمون رغبت سنج هالند یا کدهای هالند نیز مشهور است به منظور کشف اشتیاق ذاتی افراد به انواع مشاغل طراحی گردیده است.با این آزمون می توان تیپ شخصیتی فرد و شغل و حرفه متناسب با آن را شناسایی کرد.دکتر هالند معتقد است که مردم بهترین عملکرد خود را در محیط های کاری ای نشان می دهند که با ترجیحات و علاقمندی هایشان مطابقت دارد و جدا از شغل یا حرفه فرد،کارهایی هستند که فرد از انجام آن ها لذت می برد. تست رغبت سنجی شغلی هالند برای گروه های سنی 12 سال به بالا مناسب بوده و طیف وسیعی از کاربران شامل دانش آموزان دبیرستان،دانشجویان و کارجویان عام را پوشش می دهد.از نسخه ویژه نوجوانان تست هالند در تست های هدایت تحصیلی و انتخاب رشته کنکور،و از نسخه ویژه بزرگسالان در تست های استعداد یابی شغلی استفاده شده است. در تست هالند 6 نوع تیپ شخصیتی وجود دارد که برای هر تیپ تمایلات شغلی آن تیپ نیز مطرح می شود:
واقع گرا:افرد عمل گرا،فیزیکی،عینی،کنشی،ماشینی و ابزارگرا
جستجوگر:افراد تحلیل گر،روشنفکر،علمی،اکتشافی،متفکر
هنری:افراد خلاق،مبتکر،مستقل،نامنظم،نوآور،رسانه ای،اهل نگارش و نوشتن
اجتماعی:افراد حمایتگر،کمک کننده،علاقمند به درمان،آموزش و پرورش
جسور/متهور:افراد رقابت طلب،متمایل به رهبری،مدیریت،متقاعد کردن و کسب مقام
سنتی/قراردادی:افراد جزئی گرا،سازمان دهی،دفتری
[/bs-text]تست شخصیت شناسی شغلی وتحصیلی mbti یک ابزار خودگزارشی است که برای شناسایی نوع شخصیت،نقاط قوت و ترجیحات شخصی طراحی شده است.این آزمون توسط ایزابل مایزر و مادرش کاترین بریگز بر اساس کارشان با نظریه کارل یونگ در مورد شخصیت ها طراحی شده است.این تست در مواردی هم چون مشاوره شغلی و انتخاب حرفه مناسب،مشاوره تحصیلی وانتخاب رشته،مشاوره خانواده و مشکلات بین فردی،مشاوره عشق وازدواج و پژوهش ها استفاده می گردد.نتایج این آزمون شخصیت فرد را این موارد نشان می دهد:
- برون گرا یا درون گرا
- شهودی یا حسی
- ادراکی یا قضاوتی
- احساسی یا منطقی
این سوال می تواند سوال خیلی از افرادی باشد که به دنبال پیدا کردن استعداد های خود هستند و با انبوهی از تست های مختلف به عنوان تست های استعداد سنجی روبه رو می شوند.درواقع قاطعانه نمی توان گفت که بهترین و جامع ترین تست برای استعداد سنجی کدام تست است.هر تستی یک جنبه از فرد را می سنجد و برای یک نتیجه گیری کلی بهتر است مجموعه ای از تست ها استفاده شود.البته که نباید به هرتستی اعتماد کرد.باید از تست های معتبری که طبق معیارهای استاندارد ساخته شده و تفسیر شده اند بهره گرفت.
[/bs-text]آیا کتابی وجود دارد که در پیدا کردن استعدادم به من کمک کند؟
انواع کتاب های خودشناسی و استعداد سنجی وجود دارند که می توانند به افراد در مسیر پیدا کردن استعدادهای خود کمک کنند در این به معرفی برخی از این کتاب ها می پردازیم:
کتاب سه گام تا کشف استعداد
این کتاب نوشته ی علی پورفرزانه است که از توانمندی های درونی ما می گوید و تاکید می کند برای یافتن آن ها هیچ وقت نه خیلی زود است و نه خیلی دیر.فرد در این کتاب یاد می گیرد که چگونه خودش را کشف کند.یعنی خودش را در موقعیت های مختلف قرار دهد و واکنش هایش را یادداشت کند و ببیند آن ها در کجاها کاربرد دارند.
کتاب از الف تا دال استعداد
این کتاب که نوشته ی مهرزاد کرم زاده است به افراد کمک می کند که چند نقطه قوت اصلی از استعداد و توانمندی هایشان مشخص و به رسمیت شناخته شود.در این کتاب تمرین های عملی نیز ارائه شده تا افراد گام و به گام و به صورت عملی به سوی کشف استعدادهایشان حرکت کنند.
کتاب خودت را کشف کن
این کتاب از سید صالح فتوحی است ودر آن نویسنده برای شما درباره ی استعداد صحبت می کند.او به بررسی پاسخ پرسش هایی هم چون استعداد چیست؟چگونه کشف می شود و چگونه می توان از استعداد برای رسیدن به موفقیت بهره برد می پردازد.
کتاب چگونه استعداد خود را کشف کنیم؟
نویسنده ی این کتاب جول اوستین است و دراین کتاب شرح می دهد که خداوند در وجود همه ما موهبت ها و استعدادهایی قرار داده است که گاهی حتی خودمان از وجود آن ها بی خبر هستیم؛استعداد هایی که اگر شکوفا شوند مارا به جایگاهی می رسانند که لیاقت واقعی ماست.