فهرست مطالب
نوجوانی اغلب به سفری درون یک هزارتو تشبیه میشود؛ سفری پر از پیچ و خم. اما در این پیچ و خم پر هیجان، یکی از چالشهای مهمی که بر سر راه برخی نوجوانان قرار دارد، شروع علائم و نشانههای اختلال روانی اسکیزوفرنی است. اسکیزوفرنی، میتواند تاثیر مهمی بر زندگی سالهای آتی یک نوجوان یا جوان بگذارد. با توجه به تحقیقات علمی، این اختلال در میان نوجوانان و جوانان شایع نیست اما کسب اطلاعات بیشتر، ما را آمادهی مواجهه با آن خواهد کرد تا بدانیم بهترین وقت مراجعه به رواندرمانگر چه زمانی است.
این مقاله به بررسی دنیای پیچیدهی اسکیزوفرنی در این گروه سنی پرداخته و آخرین دادههای علمی برای آگاهی از این موضوع را بررسی میکند.
اسکیزوفرنی در نوجوانان و جوانان
اسکیزوفرنی (اسکیزوفرنیا) که برخی آن را با شیزوفرنی (شیزوفرنیا) نیز میشناسند، مانند یک نت موسیقی ناهماهنگ که هارمونی یک ملودی را مختل میکند، تأثیر بزرگی بر فرایند تفکر، احساسات و درک افراد از واقعیت دارد. اختلالی که منجر میشود نوجوانان و جوانان مبتلا به آن را آدمهایی عجیبوغریب بنامیم. این عجیب بودن است که آنها را از اکثریت نرمال و طبیعی جامعه، جدا کرده و خانوادهها را نگران میکند. طبق گفتهی سازمان بهداشت جهانی (WHO)، در ابتدای قرن حاضر، بیش از ۲۱ میلیون یا به عبارتی ۱٪ از کل جمعیت دنیا، مبتلا به اسکیزوفرنی بودهاند. بنابراین، بهتر است به سراغ شناخت این اختلال روانی که میتواند ابعاد وسیعی از زندگی را مختل کند، برویم. منابع روانشناسی و روانپزشکی به خوبی ما را در این امر یاری میدهند.
اسکیزوفرنی در DSM5-TR؛ علائم و ملاکهای تشخیصی
شیزوفرنی در میان روانشناسان و مشاوران به عنوان «طیف اسکیزوفرنی» یا «Schizophrenia Spectrum» شناخته میشود. این که چرا به آن طیف اسکیزوفرنی میگویند بحثی تخصصی است که در مقالهای دیگر با نام تغییرات DSM5-TR به آن پرداختهایم.
نسخه تجدیدنظرشدهی ویراست پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM5-TR) ملاکهای تشخیصی اسکیزوفرنی را برای رواندرمانگران توصیف کرده است اما برای اینکه فهم بهتری از این اختلال روانی میان نوجوانان داشته باشیم و باورهای غلطی که در مورد اسکیزوفرنی بین مردم رایج است را بشناسیم، نگاهی کلی و عمومی به ملاکهای اسکیزوفرنی DSM5-TR میاندازیم:
الف) دو یا چند مورد از علائم زیر حداقل به مدت دورهی یک ماهه (یا کمتر اگر درمان موفق بوده است) وجود داشته باشد:
۱. هذیانها
۲. توهمات
۳. تفکر (گفتار) آشفته (مثلاً از خط خارج شدن یا بیربطگویی مکرر)
۴. رفتار بسیار آشفته یا کاتاتونیک
۵. علائم منفی (یعنی کاهش ابراز هیجانی یا بیارادگی)
هذیانها، باورهای تثبیتشدهای هستند که با وجود شواهد علیه آنها قابل اصلاح و تغییر نمیباشند. محتوای هذیانها شامل موضوعات متنوعی است، مانند:
- باور به اینکه فرد توسط شخص، سازمان یا گروهی دچار آزار و آسیب میشود (هذیان گزند و آسیب).
- باور به اینکه منظور از ایما و اشارههای آدمها، فرد اسکیزوفرن است (هذیان انتساب).
- باور به اینکه فرد دارای قدرتهای استثنایی است (هذیان خودبزرگبینی).
- باور به اینکه شخص دیگری عاشق و دلباختهی اوست (هذیان اروتومانیک).
- باور به اینکه فاجعهی عظیمی رخ خواهد داد (هذیان نیستانگاری).
- باور به اینکه فرد دچار یک بیماری جسمانی است (هذیان جسمی).
- باور به اینکه نیرویی خارجی، بدون ایجاد زخم یا آثاری روی بدن فرد، اعضا و جوارح داخلی او را با اعضای بدن شخصی دیگر جایگزین کرده است (هذیان غریب).
توهمات، تجربههای شبه ادراک هستند که در غیاب هرگونه محرک خارجی رخ میدهند. این دقیقاً به چه معناست؟ به این معنا که هیچ چیزی واقعاً وجود ندارد تا توسط حواس ما درک شود، اما ما آن را کاملاً شفاف و روشن درک میکنیم. مثلاً کسی که توهمات شنیداری دارد، صداهایی آشنا یا ناآشنا با او حرف میزنند، در حالی که هیچ شخصی در دنیای واقعی وجود ندارد.
تفکر آشفته معمولاً از گفتار افراد استنباط میشود. فرد ممکن است ناگهان از موضوعی خارج شود و به موضوع دیگری بپردازد. یا ممکن است به سوالات، پاسخهای بیربطی بدهد. حتی گاهی در شدیدترین حالت خود، تقریباً سخنان غیرقابل فهم و نابسامانی میگوید که به «سالاد لغات» معروف است.
این رفتارها بسیار شدید و نابهنجار هستند. رفتارهایی مثل شکلک درآوردن، خیره مانده، رفتارهای کلیشهای و تکراری و … که تناسبی با زمان و مکان فرد اسکیزوفرن ندارند.
دو علامت منفی بسیار مهم در اسکیزوفرنی نقش دارند:
۱- کاهش ابراز هیجانی: به معنی کاهش ابراز هیجانات در چهره، تماس چشمی، لحن یکنواخت گفتار، کاهش حرکات سر و صورت و دستها که در حالت طبیعی ما از آنها برای نشان دادن هیجاناتمان استفاده میکنیم.
۲- بیارادگی: کاهش انگیزه در فعالیتهای هدفمندی که خود فرد آنها را آغاز میکند.
ب) در مدت زمان مشخصی از شروع اختلال، سطح عملکرد فرد در یک یا چند زمینهی عمده از جمله شغل، روابط بینفردی، یا مراقبت شخصی به سطحی پایینتر از قبل ابتلا تنزل پیدا کند.
ج) حداقل به مدت ۶ ماه نشانهها ادامه پیدا کنند.
د) تشخیص اختلال اسکیزوافکتیو، افسردگی یا دوقطبی با ویژگیهای روانپریشی نگرفته باشد.
ه) این اختلال به دلیل اثر مستقیم فیزیولوژیک مصرف یک ماده (مانند سوءمصرفی، دارو) یا یک بیماری طبی دیگر ایجاد نشده باشد.
تشخیص، علائم و نشانههای اسکیزوفرنی در نوجوانان و جوانان
تشخیص اسکیزوفرنی در نوجوانان دشوار است. چرا که گاهی اوقات تمیز دادن بین بدخلقی معمولی در نوجوانان و نشانههای یک بیماری جدیتر میتواند ما را گمراه کند، پس نکته مهم آن است که بدانیم امر تشخیص صرفاً توسط یک رواندرمانگر بالینی و متخصص در حوزهی نوجوان و جوان صورت میگیرد.
طبق نظر روانشناسان، اختلال اسکیزوفرنی معمولاً در اواخر نوجوانی یا جوانی شروع میشود و در بزرگسالی رنگوبوی یک اختلال روانی به خود میگیرد. اسکیزوفرنی با شروع در نوجوانی به دو دسته تقسیم میشود:
۱- اسکیزوفرنی با شروع بین ۱۳ تا ۱۹ سالگی (Early-Onset Schizophrenia یا EOS)
۲- اسکیزوفرنی با شروع قبل از ۱۲ سالگی (Very-Early-Onset Schizophrenia)
نشانهها و علائم اسکیزوفرنی در نوجوانان میتوانند به تدریج طی روزها، هفتهها، یا چندین ماه و بیشتر ظاهر شود. بد نیست بدانیم که اولین مرحلهی تشخیصی پرودرومال (Prodromal Period) نام دارد. دورهی پرودرومال، اغلب برای توصیف دورهای در اسکیزوفرنی استفاده میشود که علائم به درستی ظاهر نشدهاند. این دوره مهم است چراکه میتواند از شدت گرفتن اسکیزوفرنی در سالهای بعد پیشگیری کند. بنابراین، ممکن است یک نوجوان در دورهی پرودرمال اسکیزوفرنی قرار داشته باشد.
علائم اولیه اسکیزوفرنی گاهی میتواند شبیه علائم سایر اختلالات و مشکلات مانند اضطراب یا افسردگی باشند. به خصوص در ابتدا، این علائم ممکن است شبیه به مسائل رایجی که نوجوانان تجربه میکنند اتفاق بیفتد: مانند گرفتن نمره پایین، تغییر دادن دوستان، مشکلات خواب، یا تحریکپذیری بیش از حد.
اما علائم هشداردهنده اولیهای در نوجوانان وجود دارد که به صورت تغییر در تفکر، احساسات و رفتار خود را نشان میدهند. این علائم عبارتند از:
الف) تغییر در فرایند تفکر
- عدم تمرکز یا توانایی دنبال کردن یک رشته فکر.
- توهم یا هالوسینیشن (Hallucination): دیدن یا شنیدن چیزهایی که واقعی نیستند.
- اشتباه گرفتن رویاها با واقعیت (به اصطلاح گسست از خود یا دنیای واقعی)
- ایدههای عجیبوغریبی که ممکن است منطقی نباشند (مثلاً فکر کردن به اینکه از طرف نیرویی ماورایی مامور به انجام کاری شدهاند).
- پارانویا (Paranoia): فکر کردن یا صحبت کردن در مورد اینکه گروهی از مردم دنبال آنها هستند.
- در گذشته ماندن به طرزی غیرمنطقی
ب) تغییرات هیجانی
- به شدت بدخلق یا تحریکپذیر بودن
- فوران خشم شدید
- ترس یا اضطراب شدید
- تغییرات ناگهانی در خلقوخو
- بیانگیزه بودن
- خلق پایین که میتواند به شکل اضطراب، افسردگی و خشم باشد
پ) تغییرات رفتاری
- چشمک زدن غیرعادی
- حرکات ناهنجار یا غیرعادی صورت یا بدن
- صحبت کردن با خود و استفاده از گفتار عجیبوغریبی که نمیتوانید آن را درک کنید، یا تغییرات سریع در موضوعات
- واکنشهای نامناسب و نابهجا، مانند خندیدن در طول یک فیلم غمگین
- مشکل در فهم رفتارهای اجتماعی دیگران
- مشکلات در دوستیابی و نگهداشتن آنها
- منزوی شدن بیشتر از قبل
- نظافت و مراقبت شخصی ضعیف
- سوق پیدا کردن به سمت سوءمصرف مواد
- داشتن رفتارهای تهدیدآمیز
- تلاش برای مذهبی یا فلسفی بودن بیشازحد
- بیمیلی به خوردن یا امتناع از غذا
- مشکلات تحصیلی و شغلی
ت) تغییرات شناختی
نشانههای شناختی، برای بعضی مبتلایان کاملاً محسوس است اما برای برخی دیگر به علت شدیدتر بودن، قابلیت مشاهده وجود ندارد. منظور از نشانههای شناختی این است که فرد تغییراتی را در حافظه یا جنبههای دیگر تفکر خود مشاهده کند. این نشانهها اغلب با آزمایشهای خاصی قابل شناسایی هستند. از جمله نشانههای شناختی موارد زیر میباشند:
-
-
- عملکرد اجرایی ضعیف (ضعف در توانایی درک اطلاعات و استفاده از آنها برای تصمیمگیری)
- اختلال در تمرکز و توجه
- اختلال در حافظهی فعال
-
شیوع اسکیزوفرنی بین نوجوانان و جوانان
شروع اسکیزوفرنی در کودکی بسیار به ندرت اتفاق میافتد اما در مقابل، تحقیقات نشان میدهند که بین ۱۱ تا ۱۸ درصد از علائم اسکیزوفرنی از دوره نوجوانی (کمتر از ۱۹ سال) شروع شدهاند. از میان این جمعیت، تقریباً ۳۹٪ آن پسر و ۲۳٪ دختر هستند.
آنچه آموختیم
در این مقاله، خواندیم که اسکیزوفرنی یکی از اختلالات روانی نه چندان شایع میان نوجوانان و جوانان است. اختلالی که نشانههای آن را در احساس، فرایند تفکر، و رفتار فرد میتوان دید. شیوع این اختلال در میان نوجوانان و جوانان نیز بررسی شد. یادمان باشد که مهمتر از همهی این صحبتها در مورد اسکیزوفرنی، لازم است بدانیم که برچسبزنی اختلال مذکور تنها و فقط برای شناخت بیشتر آن است تا بدین ترتیب فرد مبتلا بتواند به زندگی طبیعی خود ادامه دهد.
حال که علائم این اختلال را به خوبی یاد گرفتید، میتوانید در مقالهای دیگر، با عنوان اسکیزوفرنی در نوجوانی و جوانی (۲)؛ علل، عوامل و راهکارهای درمانی در مورد علل و مداخلات درمانی این اختلال بیشتر آگاه شوید.
سوالات متداول
همانطور که گفتیم، تشخیص اسکیزوفرنی در نوجوانان دشوار است. چرا که گاهی اوقات تمیز دادن بین بدخلقی معمولی در نوجوانان و نشانههای یک بیماری جدیتر میتواند ما را گمراه کند، پس بهتر است این امر را به یک رواندرمانگر بالینی و متخصص در حوزهی نوجوان و جوان بسپاریم.
همانطور که پیشتر در این مقاله ذکر کردیم، علائم و نشانههای اسکیزوفرنی طبق ملاکهای تشخیصی در DSM5-TR و توسط یک متخصص مشخص میشوند.
آنها میتوانند به کمک تغییرات جسمی، شناختی و رفتاری که در این مقاله به آنها اشاره کردهایم، این نشانهها را شناسایی کنند و از یک متخصص برای مداخلات روانی کمک بگیرند.
شیزوفرنی در واقع تلفظ رایج دیگری از همان کلمه اسکیزوفرنی میباشد. این دو واژه از نظر معنایی یکسان هستند.
References:
- Stuart, A., & Casarella, J. (2022). recognizing schizophrenia in teens. From www.webmd.com.
- (APA), A. P. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Text Revision Dsm5-TR (5th Edition). Amer Psychiatric Pub Inc.
- Antonio Vita, S. B. (2022). Patterns of Care for Adolescent With Schizophrenia: A Delphi-Based Consensus Study. Front. Psychiatry 13:844098.
- Gao, Q., Ma, Y., & Yuan, Z. (2023). The causes of schizophrenia in adolescents. Second International Conference on Biological Engineering and Medical Science (ICBioMed 2022).
- Magdalena Budisteanu, E. A. (2020). Predictive factors in early onset schizophrenia. Experimental And Therapeutic Medicine, 20: 210.
7 دیدگاه. دیدگاه تازه ای بنویسید
با سلام ببخشید خانم دکتر پدر بزرگ من ظاهرا دچار بیماری پارکینسون شده بود و ظاهرا به ۳ تا از رگ های مغزش خون نمیرسید و همچنین ایشون در جراحی دندانشون خون بسیار زیادی از دست داده بودند و عیضا بدلیل عواملی مثل خواب راحت و اینجور حرفا از دارو های خواب استفاده میکردند و مثل اینکه با اینکه دکتر مصرفش رو قطع کرده بود ولی ایشون خودسرانه از این دارو ها استفاده میکردند و مثل اینکه ایشون چند باری هم توهم زده بودند این عوامل میتونه به دلیل اسکیزوفرنی باشه?
سلام دوست عزیز
اسکیزوفرنی در این سن ایجاد نمی شود.ایشون باید به متخصص مغزو اعصاب یا روانپزشک برای بررسی مشکلشون مراجعه کنن.
موفق باشید.
ببخشید در ضمن زن دایی من یا همون دختر عمه مادرم هم در دوره ۲۰ سالگی کتکش زده بودند و به اون دلیل دچار هزیان شده بود ولی با یه بار پیش دکتر رفتن درست شد ببخشید خانم دکتر به نظرتون احتمال ابتلای من به اسکیزوفرنی هست
سلام
من ۱۵ سالمه. از ۱۲ سالگی دچار توهم شدم. همش احساس میکنم چند نفر منو نگاه میکنن. هر جا میرم اونا دنبالم هستن. حتی نمیتونم لباسام رو راحت بپوشم، چون احساس میکنم اونا به من نگاه میکنن.
انگار اونا به همه کار های من نظارت میکنن. من اوقات تنهایی با اونا حرف میزنم. طوری رفتار میکنم که انگار اونا واقعا پیشم هستن و با من حرف میزنن. دوست ندارم توی جمع باشم. عاشق تنهایی ام چون کمتر معذب میشم. دیگه خسته شدم.
ممنون میشم کمکم کنین
سلام،
نیاز به بررسی بیشتر داره در چند جمله نمیشه توضیح داد پیشنهاد میدم به روانشناس یا روانپزشک جهت بررسی دقیق مراجعه کنید
سلام من ۱۴ سالمه صداهایی میشنوم ک بقیه نمیشنون و چیزایی میبینم ک بقیه نمیبینن ، حمله های عصبی زیادی دارم تا یه چند ماهی قرص افسردگی مصرف میکردم ، تیک های عصبی طولانی مدت دارم یا چشمم یا از ناحیه گردن هستش هر چند وقت یه بار اون صداها به من میگن ک خود زنی کنم و منم به حرفشون گوش میکنم چون دوستامن و اگر بهشون گوش ندم شاید تنهام بزارن درحال حاضرم هیچ کدوم از اعضای خانواده ام نمیدونن این چیزارو چون یه سری مشکلات هستش ک اصلا نمیتونم زیاد باهاشون صمیمی حرف بزنم اونا همه اش به برادر کوچیک ترم اهمیت میدن وقتی دیده بودن ک حالم بد شده فقط تا یه مدت قرص ضد افسردگی بهم دادن و میخوردم ک اونم تا سه ، چهار ماه بود بعد اون دیگه خودم نخوردم ، بعضی وقتا یه حوریه کارایی میکنم ک دست خودم نیست انگار یکی دیگه داره کنترلم میکنه چهار تا صدا هستن دوتاشون دوستامن و دوتاشون خیلی اذیتم میکنن خیلی استرسی ام بدون دلیل استرس میگیرم ، ناخونامو زیاد میجوم واقعا نمیدونم دیگه باید چیکار کنم صداها همه اش داره زیاد و زیاد تر میشه اونایی ک میبینم خیلی ترسناکن از سن ۱۳ سالگی شروع شده اول یه صدا بود کم کم داره زیاد و زیاد تر میشه از اون موقع تا الان همه اش میگفتم ک هیچی نمیگم و خودش خوب میشه ولی دیگه واقعا خسته ام ، هم پدر و هم مادرم قرص اعصاب مصرف میکنن نمیدونم چشونه فقط میدونم ک وقتی قرص نمیخورن خیلی خیلی بد اخلاقن و وقتی ام از چیزایی ک تقصیر من نیست ناراحتن سر من خالی میکنن
سلام
مواردی که گفتید نیاز به بررسی بیشتر داره و اینجا در چند جمله نمیشه توضیح داد. پیشنهاد میدم به روانشناس یا روانپزشک جهت بررسی دقیق مراجعه کنید