خودکشی دقیقا به چه معناست؟ سالانه چه تعداد از افراد بر اثر خودکشی فوت میکنند؟ عوامل زمینهای که احتمال خودکشی را افزایش میدهند کدامند؟ خودکشی در چه افراد و گروههایی بیشتر است؟ خودکشی تقلیدی یا اثر ورتر چیست؟ چه عواملی ممکن است احتمال خودکشی را در فرد کاهش دهند؟ در برابر فردی که قصد خودکشی دارد، چه کار باید انجام دهیم؟ در این مقاله همراه ما باشید تا اطلاعات مختصری در این موارد کسب کنید.
آرزوی مرگ یا خودکشی
فرد ممکن است بنا به هر دلیلی آرزوی مرگ داشته باشد، مثلا از خدا بخواهد صبح دیگر از خواب بیدار نشود یا مدام آرزو کند که بدون دردسر و مثلا با یک سکته از این دنیا برود. این افراد ممکن است هیچ اقدامی برای مرگ خود انجام ندهند، بلکه صرفا آرزو میکنند اتفاقی بیفتد که منجر به مرگ آنها شود. در بسیاری از موارد نیز این افراد در بیان خواسته خود برای مردن اغراق میکنند و واقعا خواهان مرگ نیستند. اما زمانی که شخص قصد خودکشی دارد، ابزار و برنامه مشخصی برای کشتن خود در نظر میگیرد و آگاهانه دست به اقدامی میزند که منجر به نابودیاش گردد.
مثلث خودکشی
برای خودکشی یک فرد، سه عامل مهم وجود دارند که این سه عامل مانند اضلاع یک مثلث در ارتباط با هم، میتوانند منجر به خودکشی فرد گردند:
ضلع اول: مشکلات که امان فرد را بریده است.
ضلع دوم: مجموعه واکنش های فرد نسبت به مسایل درونی و مشکلات بیرونی.
ضلع سوم: ناامیدی از خود و کمک دیگران که موجب تقویت احتمال اقدام به خودکشی میشود.
عوامل عمدهٔ موثر بر خودکشی
اختلالات روانی مانند افسردگی، اسکیزوفرنی، شخصیت دو قطبی، اختلال وسواسی جبری شدید و… عمده ترین عوامل موثر بر خودکشی به شمار میآیند. حالات روانی_اجتماعی مانند ناامیدی نسبت به آینده، احساس پوچی، غم از دست دادن عزیزان، فقر، اعتیاد به قمار، مورد سواستفاده جنسی قرار گرفتن و… نیز خطر خودکشی را افزایش میدهند. همچنین پژوهشها نشان میدهد مصرف کنندگان مواد مخدر و معتادان به الکل، نسبت به افراد دیگر بیشتر خودکشی میکنند.
آمارهای خودکشی
خودکشی دهمین عامل مرگ در جهان به شمار میآید. تخمین زده میشود که سالانه ده تا بیست میلیون نفر در جهان «اقدام به خودکشی» میکنند که حدود یک میلیون نفر از آن ها بر اثر خودکشی، جان خود را از دست میدهند. طبق آمارها، زنان چهار برابر بیش از مردان اقدام به خودکشی میکنند، اما آمار مرگ بر اثر خودکشی در میان مردان حدود سه برابر بیش از زنان است.
چه کسانی بیشتر خودکشی میکنند؟؟
خودکشی در میان جوانان نسبت به گذشته رایجتر شده است، به طوریکه دومین عامل مرگ نوجوانان و جوانان در کشورهای توسعه یافته به شمار می رود. خودکشی در میان افراد مجرد بیش از افراد متاهل اتفاق میافتد. البته در ایران برخلاف آمار جهانی، زنان متاهل بیش از زنان مجرد خود را میکشند که این موضوع به دلایل فرهنگی بستگی دارد.
از طرف دیگر مذهبیها به دلیل باورهای منفی اکثر ادیان نسبت به خودکشی، کمتر از دیگران دست به خودکشی میزنند. این عامل در مقایسه مذاهب مختلف هم صادق است. مثلا کاتولیکها نسبت به پروتستانها کمتر خودکشی میکنند و یا آمار خودکشی در مسلمانان از مسیحیان پایینتر است.
خودکشی هدفمند
خودکشی هدفمند به نوعی از خودکشی اطلاق میشود که فرد با استدلال قابل قبولی اقدام به خودکشی بکند. اگرچه برخی اعتقاد دارند که خودکشی در هر شرایطی غیرمنطقی است. مثالهایی از خودکشی هدفمند در ذیل آمده است:
۱) خودکشی برای پایان دادن به رنج بی پایان مانند بیماری صعب العلاج
۲) انجام حملهٔ انتحاری در جنگها
۳) دست کشیدن از جان خود برای فداکاری و نجات دیگران
۴) خودکشی افراد مسن در قحطی برای رسیدن غذا به جوانان
خودکشی تقلیدی
رسانه ها، آثار هنری و ادبی در تشویق و جلوگیری از خودکشی نقش مهمی دارند. بسیاری از افراد مستعد خودکشی، با دیدن یک فیلم، خواندن یک کتاب یا گوش دادن به یک موزیک ممکن است در حالتی هیجانی قرار گیرند و انگیزه آنها برای خودکشی افزایش ناگهانی بیابد. همچنین خودکشی یک فرد مشهور نیز میتواند انگیزه طرفداران وی برای انجام خودکشی تقلیدی را افزایش دهد. این نوع خودکشیها به «اثر ورتر» نیز مشهورند. این عبارت به کتاب «رنج های ورتر جوان» اثر ادیب مشهور گوته اشاره دارد که به دلیل فضای غمانگیز و توجیه خودکشی در آن کتاب، افراد زیادی در اروپای قرن هجده و نوزده را به خودکشی تشویق کرد. به طوریکه انتشار این کتاب سالها در بسیاری از کشورها ممنوع بود.
همچنین در قرن بیستم اروپا، سمفونی یکشنبهٔ غم انگیز تبدیل به زبان مشترک بسیاری از افرادی که دست به خودکشی میزنند شده بود. یا یک مثال نزدیک به زمان ما، خودکشی کرت کوبین خواننده مشهور راک در آمریکا است که باعث خودکشیهای مشابهی در آمریکا و استرالیا شد.
عوامل کاهشدهنده احتمال خودکشی
عوامل زیر میتوانند خطر ابتلا به خودکشی را در فرد کاهش دهند:
داشتن روابط خوب و صمیمانه با خانواده و دوستان
داشتن زندگی مشترک و رضایت از زندگی مشترک
برخورداری از مهارت حل مسأله
داشتن باورهای مذهبی
مراقبتهای پزشکی و روانی
بازگرداندن فرد به زندگی
منصرف کردن فردی که واقعا قصد خودکشی دارد کار چندان راحتی نیست. اگر با توجه به مطالب قبلی که ذکر شد، احتمال میدهید یکی از نزدیکانتان ممکن است اقدام به خودکشی کند، به هیچ عنوان به صورت مستقیم به سرزنش و مجادله با او نپردازید. در عوض به او اطمینان دهید که دوستش دارید و زندگی او برایتان بسیار مهم است. سپس او را تشویق کنید به یک متخصص روانشناس بالینی مراجعه کنید.
طبق آمارها و پژوهشهای انجام شده، درمانهای شناختی_رفتاری و درمانهای وجودنگر در تغییر تصمیم بسیاری از افرادی که قصد خودکشی دارند میتواند موثر عمل کنند.