فهرست مطالب
وقتی واژه اعتیاد را میشنویم، مواد مخدر و الکل چیزی است که فورا به ذهنمان میرسد .اما آیا فقط مواد مخدر هستند که میتوانند ما را معتاد کنند؟ اصلا اعتیاد به چه معنی است؟ به چه کسی معتاد گفته میشود؟ اعتیاد و عادت داشتن به انجام یک کار چه تفاوتی با هم دارند؟
در این نوشتار با نوعی از اعتیاد تحت عنوان «اعتیاد رفتاری» آشنا میشویم.
اعتیاد رفتاری چیست؟
مجموعه رفتارهایی که فرد نسبت به انجام آنها احساس اجبار میکند و اگر آن را برای مدتی انجام ندهد احساس بیقراری به او دست میدهد.
انجام این رفتارها مانند مصرف مواد مخدر، لذت کوتاه مدتی را به فرد میدهد و پس از مدتی اگرچه این رفتار چندان لذت بخش نیست، اما انجام ندادن آن با رنج و ناراحتی همراه است.
البته لازم به ذکر است در متون تخصصی فصلی تحت عنوان «اعتیاد رفتاری» هنوز وجود ندارد، اما به طور مجزا اختلالات مربوط به آن بررسی شده است.
فرق اعتیاد با عادت چیست؟
تفاوت اصلی میان عادت و اعتیاد، اختیار در انجام رفتار مدنظر است.
فردی که به انجام یک فعالیت عادت کرده باشد، میتواند هر زمان که آن را بخواهد ترک کند، اما فرد معتاد، علیرغم اطلاع از آسیب های کاری که انجام میدهد، نمیتواند خود را کنترل کند.
تفاوت دیگر بین این دو به مرز آسیبزا بودن یک فعالیت مربوط میشود.
برای مثال، میلیون ها نفر در سراسر دنیا عادت به مصرف نوشیدنیهای الکلی دارند، اما تعداد بسیار کمی از آنها به مصرف الکل معتاد میشوند.
یا اینکه افراد زیادی به چک کردن تلفن همراه خود در اوقات فراغتشان اوقات دارند، اما زمانیکه اینکار فعالیتهای دیگر فرد را مختل کنند و انجام ندادن آن حال او را خراب کند، او به موبایل اعتیاد پیدا کرده است.
انواع اعتیاد رفتاری
اعتیاد رفتاری انواع گوناگونی دارد که در فرهنگهای مختلف ممکن است با هم تفاوت داشته باشند. اما گفته میشود بیشترین مورد از اعتیاد رفتاری که مورد بررسی روانشناسان و روانپزشکان قرار گرفته است، اعتیاد جنسی است. اعتیاد جنسی در مورد افرادی صدق میکند که به صورت افراطی به فعالیت های جنسی نظیر سکس، خودارضایی و… میپردازند و در برخی موارد حتی فرد علاقمند به برقراری مداوم و افراطی سکس با افراد مختلف است. اعتیاد به پورنوگرافی نیز یکی دیگر از صورت های اعتیاد جنسی میتواند باشد.
اعتیاد به قمار و سرمایهگذاری در آن، اعتیاد به وبگردی، اعتیاد به شبکه های اجتماعی، اعتیاد به بازیهای ویدیویی، اعتیاد به پرخوری و… از دیگر انواع اعتیاد رفتاری است.
در چند سال گذشته با افزایش سرسامآور گستره فضای مجازی، اعتیادهایی از این دست بسیار فراگیر شدهاند.
چه افرادی بیشتر به اعتیاد رفتاری رو میآورند؟
پژوهشها نشان میدهد افرادی که نسبت به مواد مخدر اعتیاد دارند، امکان بیشتری دارد که به نوعی اعتیاد رفتاری هم مبتلا شوند.
از طرفی در برخی پژوهشها اشاره شده است که افراد افسرده و شخصیت های وسواسی نیز بیش از دیگران امکان ابتلا به اعتیاد رفتاری دارند.
کسانیکه به تازگی شکست یا اتفاق غمانگیزی برایشان رخ داده نیز بیش از دیگران در معرض خطر هستند.
عوارض اعتیاد رفتاری
اعتیاد رفتاری از نظر جسمی به اندازه اعتیاد به مواد شیمیایی مضر نیست، اما از نظر روانی میتواند تاثیرات مخربی بر فرد بگذارد.
از طرفی مشغولیت زیاد فرد به یک فعالیت، دیگر امور زندگی او را مختل میکند و او را از پرداختن به فعالیت های مهم باز میدارد.
درمان
اصولا یکی از موارد تشخیص اعتیاد رفتاری از عادت معمولی میتواند شکست خوردن فرد برای ترک باشد.
اما خب، کار برای افراد مبتلا به اعتیاد رفتاری نسبت به معتادان به مواد مخدر راحتتر است، زیرا آنها مجبور به ترک کامل فعالیت خود نیستند، بلکه میتوانند شدت آن را کاهش دهند.
برای کاهش شدت و وابستگی فرد به «اعتیاد رفتاری»، لازم است که تحت نظر یک روانشناس متخصص به درمان خود اقدام کند.
همچنین جلسات گروه درمانی نیز میتواند برای این افراد بسیار مفید باشد.