فهرست مطالب
درک افسردگی در نوجوانان از طریق نشانهها و علائم
افسردگی، یکی از بیماریهای شایع ذهنی علیالخصوص در اواسط تا اواخر نوجوانی است و به دلیل ویژگیهای خاص آن، چالشبرانگیز بوده و به تشخیص مؤثری نیاز دارد. با وجود برخی تستهای غربالگری و معیارهای تشخیصی، تظاهرات بالینی افسردگی گسترده بوده و تشخیص این اختلال را دشوار میسازد. در این راستا، مقاله حاضر به بررسی اختلال افسردگی در نوجوانان و جوانان، انواع و نحوهی شناسایی آن میپردازد.
افسردگی در نوجوانی و جوانی
افسردگی در نوجوانان و جوانان یک بیماری جدی محسوب میشود. افسردگی چیزی بیش از احساس غمگین بودن برای چند روز است. افسردگی، احساس شدیدی از اندوه، ناامیدی، خشم یا سرخوردگی است که مدت درازی به طول میانجامد. این احساسات باعث ایجاد خلل در عملکرد عادی فرد میشوند. فرد افسرده ممکن است تمرکز و انگیزه خود را از دست بدهد و انرژی پایینی داشته باشد. همچنین، افسردگی مانع لذت بردن از زندگی شده یا حتی پشت سر گذاشتن روز را برای فرد دشوار میسازد.
افسردگی ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد اما غالباً در نوجوانی یا جوانی شروع میشود. برخی از نوجوانان بیشتر در معرض خطر افسردگی قرار دارند، از جمله نوجوانانی که:
-
-
- مشکلات سلامتی دیگری مانند اضطراب، اختلالات خوردن و مصرف مواد دارند
- مبتلا به دیابت، سرطان یا بیماری قلبی هستند
- اعضای خانواده آنها مبتلا به بیماری روانی هستند
- خانواده ناکارآمد یا تعارض خانوادگی دارند
- با دوستان خود یا سایر بچهها در مدرسه مشکل دارند
- ناتوانیهای یادگیری یا اختلال نقص توجه-بیشفعالی (ADHD) دارند
- در کودکی تروما تجربه کردهاند
- عزتنفس پایین، دیدگاه بدبینانه یا مهارتهای مقابلهای ضعیف دارند
- عضو جامعه LGBTQIA+ هستند، بهویژه وقتی خانواده حمایتگری ندارند
-
اما افسردگی به عوامل متعددی بستگی دارد که در مقاله اختلال افسردگی در نوجوانان و جوانان (۲): علل و ریشههای افسردگی در نوجوانان مفصل به آن پرداختهایم.
افسردگی شرایطی نیست که افراد بتوانند بهراحتی از آن خارج شوند. اگر افسردگی بهدرستی درمان نشود، میتواند تمام جنبههای زندگی فرد را تحتالشعاع قرار دهد. طبق آمار منبع معتبر مؤسسه ملی سلامت روان (NIMH)، در سال ۲۰۱۷، حدود ۳.۲ میلیون آمریکایی بین ۱۲ تا ۱۷ ساله (یعنی ۱۳.۳ درصد از نوجوانان ایالات متحده) حداقل یک دوره افسردگی ماژور داشتهاند. طبق گزارشات، زنان سه برابر مردان مستعد افسردگی بودند.
آمارها نشان میدهد که قبل از پاندمی کووید ۱۹، شیوع اختلال افسردگی ماژور (MDD) در نوجوانان و جوانان چیزی حدود ۱۳ درصد تا ۱۵ درصد بود اما طبق گزارش فراتحلیلی که اخیراً انجام شد، در طول پاندمی کرونا، از هر ۴ جوان، ۱ جوان علائم افسردگی بالینی قابل توجهی داشت. در نوجوانان و جوانان مؤنث با سن بالاتر نیز نرخ ابتلای بیشتری مشاهده شد.
انواع مختلف اختلال افسردگی
بر اساس آخرین نسخه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی یا DSM-5-TR، انواع اختلالات افسردگی در هفت دسته کلی تقسیم میشوند:
۱- اختلال کژتنظیمی خلقی ایذایی
۲- اختلال افسردگی اساسی (عمده یا ماژور)
۳- اختلال افسردگی پایدار (افسردهخویی یا دیستایمیا)
۴- اختلال ملال پیش از قاعدگی (PMS)
۵- اختلال افسردگی ناشی از دارو/مواد
۶- اختلال افسردگی ناشی از یک بیماری طبی دیگر
۷- سایر اختلالات معین و نامعین افسردگی
شاید بد نباشد که بدانیم ویژگی مشترک تمام افسردگیها، وجود اندوه، احساس تهی بودن یا خلق تحریکپذیر همراه با تغییراتی در جسم و روان افراد است که به شدت بر فعالیتهای روزانهی فرد تاثیر میگذارد. اما تفاوت آنها به زمانبندی، علت احتمالی و مدت اختلال مرتبط میباشد.
علائم افسردگی در دوران نوجوانی
نشانههای افسردگی در نوجوانان شامل علائمی مانند حس اندوه، تهی بودن، ناامیدی، درماندگی، پرخاشگری، تحریکپذیری حتی به خاطر چیزهای جزئی و پیش پاافتاده است. سایر علائم افسردگی به صورت زیر میباشند که ممکن است فرد یک یا همهی آنها را با هم تجربه کند:
-
-
- از دست دادن علاقه به چیزهایی که قبلاً برای او لذتبخش بود
- کاهش یا افزایش وزن بیش از حد
- تغییر در میزان خواب (شببیداری و خوابیدن در روز یا خوابیدن بیش از حد معمول)
- احساس بیقراری
- احساس خستگی زیاد یا نداشتن انرژی
- احساس گناه یا احساس بیارزشی
- مشکل در تمرکز، بهیاد آوردن اطلاعات یا تصمیمگیری
- اشتغال ذهنی به مرگ یا خودکشی
- بیتفاوتی، شکایت از درد مثل سر درد، دلدرد، کمردرد یا خستگی مفرط
- رفتارهای غیرمسئولانه مثل فراموش کردن وظایف، تأخیر در کلاس درس، نرفتن به مدرسه
- رفتار سرکشانه
- افت ناگهانی تحصیلی
- استعمال الکل یا موادمخدر و فعالیتهای بیرویهی جنسی
- کنارهگیری از دوستان
- گریههای بیدلیل
- حساسیت افراطی به طرد یا ناکامی
-
تحقیقات نشان دادهاند که این نشانهها بر اساس جنسیت متفاوت هستند. عموماً در نوجوانان و جوانان مؤنث اندوه، تنهایی، تحریکپذیری، بدبینی، بیزار بودن از خود و اختلالات خوردن بیشتر دیده میشود. از طرف دیگر، در نوجوانان و جوانان مذکر دردهای شکمی، کاهش توانایی تفکر یا تمرکز، فقدان مهارت تصمیمگیری، بیقراری و بیمیلی به لذتهای گذشته شایعتر است.
تمایز بین افسردگی و حالتهای عاطفی معمولی
ناتوانی در تمایز غمگین بودن و افسردگی در نوجوانان و جوانان میتواند منجر به آن شود که یک وضعیت روانشناختی جدی (افسردگی) را نادیده بگیریم و نسبت به یک وضعیت عاطفی نرمال (اندوه) بیش از حد واکنش نشان دهیم. اگر هنگام توصیف حالت عاطفی اندوه خود بیش از اندازه از واژه افسردگی استفاده کنیم، انگار یک اختلال روانی را ساده انگاشتهایم.
غمگین بودن، احساسی عادی است که در اثر یک فقدان (از دست دادن) در ما ایجاد میشود. به عبارت دیگر، ما به خاطر از دست دادن چیز خاصی غمگین میشویم. این وضعیت هیجانی پس از مدتی از بین میرود. بنابراین، غمگین بودن هیجانی موقتی و گذراست یعنی ممکن است برای چند لحظه، چند ساعت یا چند روز غمگین باشیم. هر انسانی غمگین بودن را بیش از یکبار در زندگی خود تجربه میکند و این امری طبیعی میباشد که طی دوران تکاملی انسان در ما نهادینه شده است. پایان یافتن یک رابطه عاطفی یا ناکامی در یک آزمون و یا جر و بحث با یک دوست میتواند ما را غمگین کند. ما اغلب احساس غم و اندوه خود را از طریق گریه کردن تجربه میکنیم.
اما افسردگی یک اختلال روانی و وضعیتی غیرطبیعی است که بر نحوهی تفکر و احساس ما در مورد همه چیز تأثیر میگذارد. افسردگی، تمام بخشهای زندگی ما را تحتالشعاع قرار میدهد، به طوری که وقتی افسرده هستیم نسبت به همه چیز بیتفاوت میشویم یا احساس غمگین بودن همیشگی داریم. همه چیز در زندگی جذابیت و اهمیت خود را برایمان از دست میدهد و چیزهایی که روزی بسیار به آنها علاقهمند بودهایم، دیگر معنایی برایمان ندارند.
بر خلاف غمگین بودن، افسردگی نیاز به محرک زمینهای خاصی ندارد و افراد بدون دلیل خاصی افسرده هستند. در ظاهر به نظر میرسد همه چیز مرتب است: فرد کار عالی، امکانات خوب و خانه زیبا دارد اما در واقع، احساسات خود را پشت یک ماسک پنهان میکند. افسردهها ممکن است بهندرت بتوانند صبحها از تختخواب خود بیرون بیایند. آنها حتی در روابط خود دچار مشکل هستند. اغلب آنها تنهایند یا احساس تنهایی مفرط دارند. ممکن است دیگر از شغل خود راضی نباشند یا هدفی را دنبال نکنند. افسردگی صبوری را کمتر و خشم را بیشتر میکند.
مقایسه افسردگی با سایر اختلالات
گاهی آن قدر نشانههای افسردگی با دیگر مشکلات جسمی یا روانی مشابه است که لازم دیدیم این موضوع مهم را یادآوری کنیم. بین افسردگی و طیف گستردهای از اختلالات روانی دیگر باید تفاوت قائل شد. این اختلالات شامل:
-
-
- دیستایمی یا افسردهخویی
- اختلال دو قطبی
- اختلالات اضطرابی
- اختلالات شخصیت
- اختلالات خوردن
- اختلال سازگاری
- اختلالات خواب
- اختلالات تجزیهای
- اختلال خودبیمارانگاری
- سندرم خستگی مزمن
- بیماریهای کمخونی
-
اما از آنجایی که تشخیص و افتراق افسردگی کاری بسیار تخصصی است، نه تنها با خواندن این مقاله بلکه با خواندن هزاران کتاب و نوشتهی دیگر نیز نمیتوانیم به یک فرد برچسب افسرده بزنیم، مگر آنکه در حوزهی روانشناسی و روانپزشکی آموزشهای لازم را گذرانده باشیم.
روشهای تشخیصی برای افسردگی
هیچ آزمایش یا تست مشخصی برای تشخیص افسردگی وجود ندارد. متخصصان سلامت روان از طریق مصاحبه و گرفتن تستهای روانشناسی از نوجوانان و جوانان، اعضای خانواده، معلمان و همسالان آنها میتوانند افسردگی را تشخیص دهند. شدت افسردگی در نوجوانان و جوانان و میزان خطر رفتارهای خودآسیبرسان مانند خودکشی بر اساس نتایج این آزمونها و مصاحبهها تعیین میشوند. همچنین، توصیههای درمانی نیز بر اساس دادههای جمعآوریشده از این منابع ارائه میگردد.
بد نیست بدانید که ابزارهایی برای تشخیص افسردگی در نوجوانان و جوانان وجود دارد و برخی از درمانگران از آنها استفاده میکنند. مهمترین آنها شامل موارد زیر میباشند:
-
-
- پرسشنامه ۹ آیتمی سلامت بیمار (PHQ-9)
- پرسشنامه ۲۱ سؤالی افسردگی بک (BDI) یا (BDI-II) برای رتبهبندی علائم
- پرسشنامه ۷ سؤالی BDI برای مراقبت اولیه
- مقیاس ۲۰ آیتمی افسردگی مرکز مطالعات اپیدمولوژیک (CES-D) برای ارزیابی احساسات، رفتار و دیدگاه فرد از هفته گذشته
- مقیاس ۱۷ تا ۲۱ آیتمی رتبهبندی افسردگی همیلتون (HDRS)
- مقیاس ۳۰ آیتمی افسردگی سالمندان (GDS) با اینکه برای سالمندان تهیه شده است اما برای تشخیص افسردگی نوجوانان و جوانان نیز اعتبار دارد.
-
برخی از این تستها توسط مراجع، و برخی توسط متخصص پر میشوند. نکتهی حائز اهمیت این است که این تستها به هیچ عنوان به تنهایی برای تشخیص افسردگی به کار نمیروند و حتما باید روانشناس متخصص در کنار جلسات مشاوره و درمانی خود از آنها استفاده کند. این تستها میتوانند هم به درمانگر در تشخیص سریع و بهموقع خطرات ناشی از افسردگی مانند خودکشی کمک بسیاری کنند و هم به پژوهشگران این حوزه تا افسردگی را عمیقتر بشناسند.
آنچه که اهمیت بسیاری دارد این است که هرچه این اختلال زودتر تشخیص داده شود میتوان پیش از شدت گرفتن آن به مداخلات درمانی پرداخت.
آنچه آموختیم
در این مقاله، به افسردگی در نوجوانان و جوانان، نشانهها و تشخیص افسردگی در آنان پرداختیم. همانطور که خواندیم، افسردگی تمام جنبههای زندگی نوجوانان و جوانان را تحتتأثیر قرار داده و شالوده زندگی آنها را ضعیف میکند. همچنین، دریافتیم که بزرگترین خطر افسردگی در نوجوانان و جوانان افزایش میل و اقدام به خودکشی است. و در آخر، از اهمیت بسیار بالای تشخیص زودهنگام و ضرورت مراجعه به متخصص مربوطه آگاه شدیم. پیشنهاد میکنیم که برای شناخت بهتر این اختلال مقاله اختلال افسردگی در نوجوانان و جوانان (۲): علل و ریشههای افسردگی در نوجوانان را مطالعه کنید.
سوالات متداول
تحریکپذیری نامتناسب، پرخاشگری و عصبانیت شدید، رفتارهای مخاطرهآمیز، انزواطلبی، پرخوری و کمخوری بیش از اندازه، دردهای جسمی بیدلیل، اختلال در خواب، مصرف سیگار، مواد یا الکل، وابستگی مرضی یه بازیهای کامپیوتری یا گوشیهای هوشمند، افت تحصیلی، عدم حضور منظم در مدرسه و حتی ترک خانه به عنوان علائم این اختلال عنوان شدهاند.
در دختران ناامیدی، گریههای بدون دلیل، بیانگیزگی، انزواطلبی و گوشهگیری، بیقراری، افت تحصیلی، تمرکز پایین و قدرت تصمیمگیری ضعیف، پوچی و بیهدفی، وابستگی مرضی به رسانههای اجتماعی، عزتنفس پایین، تحریکپذیری نامتناسب با شرایط، پرخوری یا کمخوری بیشتر دیده شده است.
اضطراب به عنوان یک واکنش طبیعی در برابر موقعیتهای تنشزا و خطرات تجربه شده توسط فرد بروز میکند اما افسردگی یک حالت غیرطبیعی روانی است که در طولانیمدت تغییرات اساسی در کیفیت زندگی درونی و بیرونی فرد را سبب میشود.
علائمی مانند لذت نبردن از فعالیتهایی که قبلاً برای فرد لذتبخش بود، گوشهگیری، سطح انرژی پایین، تغییر در عادتهای غذایی (پرخوری یا کمخوری قابل توجه)، احساس پوچی و بیهدفی، مشکلات تمرکز و حافظه، افکار خودکشی، بیقراری، تغییر در ساعات خواب (پرخوابی یا کمخوابی بیش از اندازه)، افت تحصیلی، مصرف مواد، ما را نسبت به افسردگی در نوجوانان حساستر میکند.
همانطور که گفتیم، غمگین بودن یک حالت هیجانی طبیعی و زودگذر است که میتواند بین چند ساعت تا چند روز در فرد ایجاد شده و پس از آن از بین میرود. حتی ممکن است هیچکس متوجه احساس ناراحتی در فرد نشود. اما افسردگی یک ناهنجاری روانی و درازمدت بوده و حداقل ۲ هفته به طول میانجامد. افسردگی، زندگی فرد را مختل کرده و کاملاً قابل مشاهده است.
در تشخیص و تمایز افسردگی با سایر اختلالات روانی از جمله دیستایمی، اختلال شخصیت، اختلال دوقطبی، اختلال اضطراب، باید به علائم و نشانهها و مدت زمان تظاهر علائم توجه کرد. تشخیص و تمایز افسردگی کاری بسیار تخصصی است و باید از متخصصان حوزهی روانشناسی و رواندرمانی کمک گرفته شود.
افسردگی در نوجوانان با غمگینی یا کجخلقی مشخص میشود که به اندازه کافی شدید یا مداوم باشد و باعث اختلال در عملکرد فرد یا ناراحتی قابل توجهی شود. افسردگی به انواع اختلال کژتنظیمی خلقی ایذایی، اختلال افسردگی اساسی (عمده یا ماژور)، اختلال افسردگی پایدار (افسردهخویی یا دیستایمیا)، اختلال ملال پیش از قاعدگی (PMS)، اختلال افسردگی ناشی از دارو/مواد، اختلال افسردگی ناشی از یک بیماری طبی دیگر، و سایر اختلالات معین و نامعین افسردگی تقسیم میشود.
برای تشخیص افسردگی، از مصاحبه و آن دسته از تستهای روانشناسی که نوجوانان و جوانان، اعضای خانواده، معلمان و همسالان را هدف قرار میدهند و همچنین پرسشنامههای افسردگی استفاده میشوند.
References:
- Beirão, D., Monte, H., Amaral, M. et al. Depression In Adolescence: A Review. Middle East Curr Psychiatry 27, 50 (2020).
- Korczak, D. J., Westwell-Roper, C., & Sassi, R. (2023). Diagnosis And Management Of Depression In Adolescents. CMAJ : Canadian Medical Association journal = journal de l’Association medicale canadienne, 195(21), E739–E746.
- Krans, B., & Faris, S. (2021). Adolescent Depression. From www.healthline.com.
- Bruce,D. (2021).Teen Depression. From www.webmd.com.
- Dowd, S. (2023) How To Help Your Depressed Teenager. From www.childmind.org.
- Winch, G. (2015) The Important Difference Between Sadness and Depression. From www.psychologytoday.com.