فهرست مطالب
مهاجرت به عنوان پدیدهای که در سالهای اخیر با آن مواجه هستیم، تصمیمی بسیار جدی و اضطرابآور است. مشکلات و تنشهای روحی پس از مهاجرت از جمله مسائلی است که میتواند پس از تغییر محل زندگی در هر مهاجری پیش بیاید. برای بسیاری از مهاجران، از ریشه کندن و رفتن به یک کشور جدید اغلب با تغییرات شدیدی در جنبههای مختلف زندگی آنها همراه است. این تغییرات میتواند منجر به سطوح قابل توجهی از مسائل روانی شود. طبق آمارها، افسردگی یکی از شایعترین اختلالات روانی میان نوجوانان و جوانانی است که به کشور دیگری نقل مکان میکنند.
اهمیت درک افسردگی در میان مهاجران نوجوان و جوان ما را بر آن داشت تا مقالهای در این باره بنویسیم و این موضوع را بیشتر واشکافی کنیم.
افسردگی پس از مهاجرت
پیش از آنکه بخواهیم در مورد افسردگی مهاجرت صحبت کنیم، لازم است این نکته را در نظر داشته باشیم که علیرغم باور عموم مردم، هر انسان غمگین، گوشهگیر یا کمحرفی افسرده نیست، بلکه در علم روانشناسی این واژه تعریف مشخصی دارد. طبق راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ویرایش پنجم تجدید نظرشده (DSM5-TR)، اختلال افسردگی دارای طیف گستردهای است که هر یک با ملاکهای تشخیصی و نشانههای بالینی دقیقی مشخص میشوند. شما میتوانید در مقاله افسردگی نوجوان مفصل در مورد این اختلال مطالعه کنید.
بنابراین، ممکن است هر کسی پس از مهاجرت ناراحت و غمگین به نظر برسد اما معمولاً این مشاهدات نباید سریعاً ما را به سمت اختلال افسردگی سوق دهد. طبق نظر روانشناسان، مهاجرت یک «عامل خطر» یا «ریسک فاکتور» برای ابتلا به افسردگی است. به این معنی که پدیدهی مهاجرت برخی را به سمت اختلال افسردگی پیش میبرد اما برای عدهای دیگر میتواند حتی عاملی محافظتی و مثبت باشد!
گاهی تاثیر مهاجرت بر روحیه مهاجران چنان است که لذت تجربههای جدید از آنان گرفتهشده و خود را در کوهی از غم دوری وطن، خانواده و دوستان مییابند.
شناخت هر چه بیشتر این چالش، میتواند برای آنان که تصمیم به مهاجرت دارند، یا در مسیر آن هستند و یا حتی کسانی که پا به کشور مقصد گذاشتهاند، راهگشا باشد. مهاجرت به کشوری دیگر برای افراد به خودی خود استرسزاست و شرایط سختی را ایجاد میکند اما این موضوع برای نوجوانان چالشیتر است. دوران نوجوانی با خود تغییرات فیزیکی، شناختی و روانی-هیجانی بسیاری به دنبال دارد. حال تصور کنید یک نوجوان در همین شرایط اقدام به مهاجرت کند. طبیعی است که با احوال ناخوش زیادی روبهرو شود که عدم مدیریت آنها او را به سمت اختلالات روانی سوق خواهد داد.
غم غربت یا افسردگی
غم غربت یا دلتنگی نوعی احساس به شمار میآید که افراد بعد از ترک خانه یا کشورشان تجربه میکنند. احساسی که هم در مهاجرت موقتی هم دائمی آن را میتوان دید. اما اختلال افسردگی به عنوان یکی از پیامدهای احساس دلتنگی است. در صورتی که غم غربت مدت زمان زیادی درون فرد باقی بماند او را به سمت افسردگی میکشاند.
در ادامه میخواهیم راجع به نشانههای افسردگی بعد از مهاجرت که یک نوجوان یا جوان پس از رسیدن به مقصد آن را تجربه میکند، صحبت کنیم. اما نکتهی حائز اهمیت این است که مطالبی که در ادامه مطرح میشود به هیچ وجه جایگزین تشخیصهای حرفهای توسط روانشناس متخصص مهاجرت نخواهد بود.
شناسایی نشانههای افسردگی در مهاجران نوجوان و جوان
شاید این سوال پیش بیاید که در صورت وجود چه نشانههایی ممکن است به افسردگی پس از مهاجرت مبتلا باشیم؟ برای پاسخ به این سوال به سراغ تجربیات روان درمانگران میرویم. در جلسات رواندرمانی، معمولاً افرادی را میبینیم که پس از مهاجرت به کشور جدید نوعی خمودگی یا حتی حالتهای عصبی در خود احساس میکنند. این وضعیت باعث میشود تا درمانگران در ابتدا به سراغ چک کردن نشانههای افسردگی بروند.
اما نشانههای افسردگی بعد از مهاجرت به چند دسته تقسیم میشوند که پس از دیدن آنها در فرد لازم است به روانشناس متخصص نوجوانان و جوانان مراجعه کند. مهم است که در نظر داشته باشیم بسیاری از این نشانهها با علائم طبیعی دوران بلوغ نوجوانان برابر است. پس حواسمان باشد که بدون گرفتن نظر متخصص برچسب اختلال افسردگی به خود یا نوجوانمان کاری از پیش نمیبرد و تنها حل مشکل را سختتر میکند.
نشانههای افسردگی پس از مهاجرت در نوجوانان و جوانان شامل موارد زیر میباشند:
نشانههای جسمی
-
- تغییر در اشتها: کاهش یا افزایش وزن که به رژیمغذایی شما مربوط نمیشود.
- خواب آشفته: مشکل در خوابیدن کمتر از حد نرمال یا بیشتر از آن.
- مشکلات معده: مانند اسهال، درد معده و …
- افزایش فعالیت بدنی بیهدف (مانند فشار دادن دست یا قدم زدن)
- سردردهای متعدد
- خستگی جسمی مفرط
- انرژی بدنی کم
نشانههای روانی-هیجانی
-
- احساس غمگینی مداوم
- داشتن خلقوخوی افسرده (مود پایین)
- احساس ناامنی یا عدم کنترل
- احساس عصبی بودن
- احساس تنهایی و غربت
- احساس پوچی
- دلتنگی برای خانه
- فکر کردن مداوم به خانه که غیرقابل کنترل برای شما باشد
- افکار بد یا منفی درباره محیط زندگی جدید
- فراموش کردن کارهای جزئی
- ناامیدی از آینده
- از دست دادن علاقه یا لذت به فعالیتهایی که قبلاً از آنها لذت میبردید
- مشکل در تمرکز یا تصمیمگیری
- داشتن احساس بیارزشی
- داشتن احساس گناه
- افکار مرگ، خودکشی یا آسیبرساندن به خود
نشانههای رفتاری
-
- اجتناب از فعالیت جسمی یا ورزش
- اجتناب از پذیرفتن هرگونه مسئولیت
- به دنبال جلب توجه
- مشکلات ارتباطی مانند قطع ارتباط با دیگران یا تحریکپذیری و شکنندگی زیاد در روابط
اگر تصور میکنید چند مورد از این علائم را در خود دارید، پیشنهاد میکنیم که از روانشناس حوزه مهاجرت کمک بگیرید. همچنین، شاید بهتر باشد مقاله اختلال افسردگی در نوجوانان و جوانان (۱) | تشخیص و نشانههای افسردگی در نوجوانان را در ارتباط با این موضوع مطالعه کنید.
عوامل موثر بر افسردگی پس از مهاجرت
با توجه به پژوهشها، به نظر میرسد عوامل زیر بر تجربهی افسردگی مهاجرت در نوجوانان و جوان موثرند:
دوری از خانواده و از دست دادن دوستان
از شایعترین علل بروز علائم افسردگی پس از مهاجرت دور شدن از خانواده و دایرهی دوستان است. فرقی نمیکند مهاجرت خواست درونی فرد باشد یا وی به اجبار از کشور خود کوچ کند، در هر صورت لحظات دوری از مهمترین انسانهای زندگی، سخت و سهمگین میگذرد و همین افسردگی را در فرد ایجاد میکند.
سن
اینکه در چه سنی تصمیم به مهاجرت داریم عامل مهمی در ابتلا به افسردگی است. طبق تحقیقات هر چه سن مهاجر پایینتر باشد فرآیند مهاجرت آسانتر اتفاق میافتد اما از آنجایی که نوجوانان بحرانهای متعدد رشدی زیادی فارغ از جابهجایی به شهر یا کشور دیگر از سر میگذرانند، در معرض افسردگی بیشتری نسبت به کودکان هستند. جای شادی زمانی است که بدانیم هر چه نوجوان پا به دورهی جوانی میگذارد ریسک ابتلا در او کاهش مییابد.
پیشنیهی تحصیلی
پیشینیه تحصیلی هنگام ورود به کشور مقصد، میتواند جایگاه اجتماعی شخص در کشور جدید را تعیین کند. محققین میگویند اگر فردی نتواند همان جایگاه یا بالاتر از آن را پس از مهاجرت به دست آورد، دچار ناامیدی و غمگینی شده که خود زمینهای برای اختلال افسردگی است.
وضعیت اقتصادی
فقر مالی و مشکلات معیشتی از جمله عوامل بسیار مهم ابتلا به افسردگی نوجوانان و جوانان عنوان شدهاند.
جنسیت
در برخی کشورها دختران و پسران شرایط متفاوتی دارند، شرایطی که انتظارات اجتماعی، موقعیتهای تحصیلی، کاری و … را تحتتاثیر قرار میدهند. بنابراین، ممکن است این تفاوت در امر مهاجرت چنان مهم جلوه کند که فرد احساس افسرده داشته باشد.
تعارضات و تفاوتهای فرهنگی
برای برخی مهاجرین پذیرش فرهنگ کشوری دیگر بسیار سخت است. شوک فرهنگی، جزو اولین سردرگمیهای هر مهاجری هنگام ورود به یک مکان جدید است. گاهی مراجعین از متضاد بودن فرهنگ کشور مقصد با فرهنگ خود یاد میکنند. همین موضوع، منجر به احساس انزوا و عدم تعلق در یک مهاجر شده و او را به سمت افسردگی سوق میدهد.
تبعیضهای نژادی و قومی
تحقیقات نشان دادهاند که دو عامل مهم از جمله اثرات روانی مهاجرت بر افسردگی میباشند:
۱- مهاجرت از یک کشور کمتر توسعهیافته،
۲- داشتن نژاد متفاوت با نژاد غالب در کشور مقصد.
این دو عامل توسط مردمان کشور مقصد پذیرفتنی نبوده و منجر به رفتارهای نژادپرستانه و ملیتی میشود که نوجوان را در چالش روانی عمیقی میاندازد. حمایتهای اجتماعی پایین نتیجهی این چالشهاس هستند که فرد را با جامعهی جدید بیگانه کرده و او را دچار انزوا و افسردگی میکند.
مشکلات زبان
تمام زندگی ما با ارتباط شکل میگیرد. زبان، مهمترین عنصر ارتباطی انسانهاست. بنابراین، مهاجرینی که زبان کشور مقصد را به خوبی نمیدانند، در ارتباط برقرار کردن با ساکنین آنجا دچار مشکل میشوند. همین مسئله میتواند آنها را به سمت کنارهگیری از دیگران و به دنبال آن افسردگی هدایت کند.
تجربیات و شرایط زندگی
هر فردی با ویژگیهای شخصیتی، خانوادگی، تجربیات و خاطرات مختص خودش وارد کشوری دیگر میشود. بنابراین، تمامی مسائل روانی که پیش از مهاجرت در فرد وجود داشتهاند نیز همراه چمدانهای او به مکان جدید منتقل میشوند. حال گاهی افراد، اتفاقات تلخی در دوران گذشتهی خود تجربه کردهاند که میتواند نوعی آسیبپذیری روانی در تمام طول عمر در آنها ایجاد کند. همین آسیبپذیری وی را در معرض هر نوع مشکل روانشناختی قرار میدهد.
شرایط آبوهوایی کشور مقصد
محققین معتقدند آبوهوای بسیار سرد و یا بارانی در طولانیمدت میتواند ریسک ابتلا به اختلال افسردگی در افراد را افزایش دهد. بنابراین، ممکن است فردی که از مکانی چهارفصل یا گرمسیر به محلی سردسیر مهاجرت کرده، درگیر افسردگی شود.
ویزای مهاجرتی
اینکه یک فرد هنگام خروج از سرزمین خود با چه ویزایی به کشور جدید قدم میگذارد، بسیار مهم است. عموماً مهاجرانی که درگیر افسردگی پس از مهاجرت میشوند، دارای ویزاهای کوتاهمدت بوده و یا پناهنده میباشند. فردی که با سختیهای بسیار، خود را به کشور دیگری رسانده تا کیفیت زندگی خود را افزایش دهد یا توانسته شرایط و موقعیتی متفاوت از مبدا مهاجرتیاش کسب کند، اگر بابت اقامت خود اطمینانخاطر نداشته باشد دچار ترس مزمنی میشود؛ ترس از دست دادن نتیجهی تمام تلاشها و اکتسابات خود. این ترس زمینهی افسردگی را برای او ایجاد میکند. همچنین، ترس از دیپورت شدن میان پناهندگان و مهاجران غیرقانونی بسیار شایع است.
هویتیابی مهاجران
بخش عظیمی از کل انسان، هویت اوست. فرهنگ جامعه، فرهنگ خانواده و طایفه، زبان، دین و … همگی هویت ما را میسازند. وقتی فردی مهاجرت میکند این هویت جدید به چالش کشیده میشود و بر سر یک دوراهی گیر میافتد که آیا باید با همان هویت خودش زندگی کند، یا هویت جدیدی در کشور مقصد از نو بسازد. اینجاست که یک مهاجر اگر مهارتهای لازم برای مواجهه با این بحران را نداشته باشد، دلمرده و شکستخورده به سمت افسردگی قدم برمیدارد.
آنچه خواندیم
اهمیت حل چالشهای روانی برای مهاجرین نوجوان و جوان آنقدر مهم انگاشته میشود که در این مقاله سعی کردیم به آن بپردازیم. از چیستی افسردگی پس از مهاجرت شروع کردیم و تمام نشانهها و عواملی که یک نوجوان را دچار افسردگی بعد از مهاجرت میکند، برشمردیم.
در مقالهای دیگر با عنوان افسردگی نوجوانان و جوانان پس از مهاجرت: راهکارهای پیشگیری و درمان به اقدامات عملی در این موضوع پرداختهایم.
سوالات متداول
افسردگی به عنوان پیامد غم غربت شناخته میشود. در واقع، اگر احساس دلتنگی بعد از مهاجرت حل نشده و ادامهدار باقی بماند، فرد به افسردگی دچار خواهد شد.
به نشانههایی در این مقاله اشاره کردیم که میتواند شما را در شناخت بهتر افسردگی بعد از مهاجرت کمک کند. اما تشخیص واقعی و صحیح توسط یک روانشناس متخصص میسر میباشد.
عوامل بسیاری در ابتلای نوجوانان و جوان به افسردگی وجود دارد که شما میتوانید آنها را در این مقاله بخوانید.
از آنجایی که شرایط اجتماعی برای هر جنسیت در کشورهای مختلف یکسان نیست، پس این مسئله منوط به این است که بدانیم که کشور مبدا و مقصد هر کدام چه شرایطی برای هر جنسیت دارند.
اولین قدم برای حل هر مسئلهای شناخت آن است. در این مقاله سعی کردیم موضوع افسردگی مهاجرت در نوجوانان و جوانان را از ابعاد مختلف به شما نشان دهیم. برای آگاهی از راهکارهای مقابلهای آن میتوانید مقالهی دیگری که با عنوان افسردگی نوجوانان و جوانان پس از مهاجرت: راهکارهای پیشگیری و درمان برای شما آماده کردهایم، مطالعه کنید.
References:
- Vilhena Barbosa, Lenissa, Immigration and depression : an exploration of risks and protective factors (2014). Masters Thesis, Smith College, Northampton, MA.
- Kirmayer, L. J., Narasiah, L., Munoz, M., Rashid, M., Ryder, A. G., Guzder, J., … & Pottie, K. (2011). Common mental health problems in immigrants and refugees: general approach in primary care. Cmaj, 183(12), E959-E967.
- George, U., Thomson, M. S., Chaze, F., & Guruge, S. (2015). Immigrant mental health, a public health issue: Looking back and moving forward. International journal of environmental research and public health, 12(10), 13624-13648.
- Editorial Contributors (2020) From www.live-work.immigration.govt.nz.
- Editorial Contributors (2021) From www.informedimmigrant.com.
- Editorial Contributors (2023) From www.globalcitizentherapy.com.
- WebMD Editorial Contributors (2021). What To Know About Homesickness And Mental Health. From www.webmd.com.